Beeldhouwer: Albert Dresmé
Materiaal: Franse kalksteen
Ingenieur Menkolaan, Soest, tegenover het Verzetsplein
Onthuld op 31 augustus 1954
het verzetsmonument (onthuld op 31 augustus 1954)
de treurende vrouw
reliëf linksboven: de afwijzing van het nationaalsocialisme
reliëf linksonder: het wegvoeren van have en goed
reliëf rechtsboven: gearresteerd door de bezetter
reliëf rechtsonder: geëxecuteerd door de bezetter
informatiebord
“Verzetsmonument” is vervaardigd ter nagedachtenis aan alle burgers en militairen die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen in Nederland en voormalig Nederlands-Indië. In 1946 vatte de burgemeester van Soest Antoine Louis (Loek) des Tombe (De Bilt, 19 februari 1907 – Apeldoorn, 12 juni 1987) het plan op een monument op te richten in de vorm van een cultureel centrum, ter nagedachtenis aan de gevallenen. In 1947 werd de opdracht hiertoe gegund aan de architect Willem Marinus Dudok (Amsterdam, 6 juli 1884 – Hilversum, 6 april 1974). Volgens de opdracht moest op landgoed Braamhage een monumentaal gebouw komen. Hiertegen rees verzet; de vrees bestond dat het centrum ook voor feestelijkheden zou worden gebruikt, wat niet gepast was, gelet op het feit dat het centrum gebouwd zou worden ter nagedachtenis aan hen die in de Tweede Wereldoorlog om het leven waren gekomen. Naar aanleiding hiervan werd besloten af te zien van de bouw van een cultureel centrum en in plaats daarvan een gedenkteken te vervaardigen. De opdracht hiertoe zou worden gegund aan Albert Dresmé. Jarenlang is er discussie geweest over waar het gedenkteken moest worden geplaatst. Het gedenkteken moest voldoende opvallen. De gemeenteraad van Soest, die enkele malen van standpunt veranderde, besloot op 18 december 1953 dat het gedenkteken in park Braamhage zou worden geplaatst. Verzet van de Vereniging van Oud Illegale Werkers vond geen weerklank.
Op 31 augustus 1954, de verjaardag van Koningin Wilhelmina, is het monument in een sobere plechtigheid overgedragen aan het gemeentebestuur van Soest. Park Braamhage bestaat niet meer, tegenwoordig ligt hier een groot plantsoen. Achter “Verzetsmonument” staat geboomte.
Bronnen:
– 4en5mei.nl
– van Zoys tot Soest, tijdschrift van de Historische Vereniging Soest, voorjaar 2005
DE VROUWENFIGUUR EN DE RELIËFS
“Verzetsmonument” bestaat uit een gedenkmuur met in het midden een vrouwenfiguur en links en rechts ervan twee reliëfs. De vrouwenfiguur rouwt om de gebeurtenissen in de bezettingsjaren. Het reliëf linksboven beeldt de afkeer van het nationaalsocialisme uit. Het reliëf linksonder beeldt het weghalen van goederen uit. Het reliëf rechtsboven beeldt de arrestatie van mannen uit. Het reliëf rechtsonder toont treurende vrouwen bij een geëxecuteerde man.
In een interview in 1996 vertelde Albert Dresmé dat de reliëfs waren geïnspireerd door wat hij tijdens de oorlogsjaren in Amsterdam had meegemaakt: het weghalen van goederen, het wegvoeren van de joden en de hongerwinter. Met de figuur in clownspak in het reliëf linksboven had hij Paul Joseph Goebbels uitgebeeld, nazi-minister van Volksvoorlichting en Propaganda. Dresmé vond hem “de clown van Hitler”.
Ten tijde van de onthulling van het monument waren de betekenissen van de reliëfs lang niet iedereen duidelijk. De petten van de politiefunctionarissen in het reliëf rechtsboven riepen associaties op met de Franse bezetting van de Nederlanden onder Napoleon I, eind 18e – begin 19e eeuw. Ter verduidelijking werd onder de gedenkmuur in het voetstuk de inscriptie “1940-1945” gegraveerd.
DE OORLOG IN HET VOORMALIG NEDERLANDS-INDIË
Bij het “Verzetsmonument” zijn twee gedenktekens geplaatst met betrekking tot het voormalig Nederlands-Indië.
In 1982 is aan de voet van “Verzetsmonument” een gedenksteen geplaatst, vervaardigd uit roze natuursteen. De tekst op deze gedenksteen luidt: STEEN VAN HERINNERING EN EER AAN BANDEN DOOR DE DOOD HEEN | NEDERLAND INDIË 1941 1962.(1)
Op 9 april 2011 hebben A. Noordergraaf, burgemeester van Soest, en G.F.T. Schouten-Wijnands, dochter van de in Nederlands-Indië omgekomen soldaat H.G. Wijnands, ter linkerzijde van “Verzetsmonument” een gedenkzuil onthuld ter nagedachtenis aan de inwoners van Soest die in periode 1945-1950 in het voormalig Nederlands-Indië zijn gesneuveld. De gedenkzuil, gemaakt van geschuurd Franse kalksteen, is vervaardigd op initiatief van J.C.M. Boerenkamp en A.J. Van Breukelen, Indië-veteranen. Op de bovenzijde staat de tekst NEDERLAND INDIË 1945-1950 | OPDAT WIJ NIET VERGETEN. In de voorzijde zijn de namen, geboortedata en overlijdensdata gegraveerd van acht inwoners van Soest.(2)
Noten
(1) Volgens 4en5mei.nl is de gedenksteen vervaardigd ter nagedachtenis aan de burgers die zijn omgekomen tijdens de Japanse bezetting van het voormalig Nederlands-Indië. Hierbij moet worden aangetekend dat Japan in 1945 capituleerde en dat het jaartal 1962 betrekking heeft op de overdracht door Nederland van Nieuw-Guinea aan de republiek Indonesië.
(2) 1950 wordt gezien als het laatste jaar waarin Nederland militair actief was in het voormalig Nederlands-Indië.
Bronnen:
– 4en5mei.nl, gedenksteen
– 4en5mei.nl, gedenkzuil