Beeldhouwer: Amiran Djanashvili
Materialen: brons en Jeruzalemsteen
Johan van Oldenbarneveltlaan, Utrecht, nabij het Spoorwegmuseum (v/m station Utrecht Maliebaan)
Onthuld op 29 oktober 2015
__________
__________
__________
.
DE SAMENSTELLING VAN HET JOODS MONUMENT UTRECHT
Het Joods Monument Utrecht bestaat uit:
- een herdenkingsmuur met daarop de namen van de Joodse inwoners van Utrecht die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gedeporteerd naar vernietigingskampen
- een sjofar (ramshoorn) op een voetstuk, geplaatst op een davidster, alles vervaardigd door Amiran Djanashvili
- een plateau met zitstenen
“Sjofar” is gericht op het Spoorwegmuseum, het vroegere station Utrecht Maliebaan waarvandaan de Joodse inwoners van Utrecht werden gedeporteerd naar vernietigingskampen.
1. De herdenkingsmuur
In de herdenkingsmuur, die het uiterlijk van perkamentrollen heeft en overeenkomsten vertoont met de Klaagmuur in Jerusalem, zijn de namen gegraveerd van de 1239 weggevoerde en omgebrachte Utrechtse Joden onder vermelding van hun geboortedatum, sterfdatum en plaats van overlijden.
In het midden van de gedenkmuur staat in het Nederlands en het Hebreeuws de Bijbeltekst “Zie ik heb je in mijn handpalmen gegrift” (Jesaja 49:16).
2. De sjofar
De sjofar, ook wel bazuin of ramshoorn genoemd, is een oud Joods blaasinstrument, gemaakt van de hoorn van een ram. In het Oude Testament werd al geschreven over de sjofar. bijvoorbeeld in het verhaal over de val van Jericho (Jozua 5:13-6:27).
De sjofar symboliseert hoop. Bij de aanvang van het Jubeljaar en op Jom Kippoer (de grote Verzoendag) wordt op een sjofar geblazen.
De sjofar staat op een pilaar die op een davidster staat op een zeskante sokkel. Aan één kant van de pilaar wordt door een minjan, een groep van tien mannen waaronder een gebedslezer, een Kaddisj gelezen voor de overledenen. De blik van deze mannen is gericht op Jerusalem. De overige figuren symboliseren de gedeporteerden, met hun blik op station Utrecht Maliebaan, waarvandaan ze in de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd naar de vernietigingskampen.
3. Het plateau
Het plateau met zes stenen banken is aangebracht rondom een boom. In Israël komen deze banken vaak voor.
ONTSTAANSGESCHIEDENIS VAN HET JOODS MONUMENT UTRECHT
De ontstaansgeschiedenis van het Joods Monument Utrecht gaat terug tot het najaar van 2010, toen christenen van diverse denominaties zich realiseerden dat in Utrecht, de vierde stad van Nederland, geen gedenkteken stond voor Joodse inwoners van Utrecht die in de Tweede Wereldoorlog in vernietigingskampen om het leven waren gebracht. Achttien Utrechtse kerken ondertekenden een brief waarin zij, mede vanwege toenemende antisemitische sentimenten, steun betuigden aan Joodse Utrechtse medeburgers. In het verlengde hiervan werd in juni 2012 de Stichting Joods Monument Utrecht opgericht met als doel een gedenkteken in de stad Utrecht te plaatsen voor Joodse inwoners die tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven waren gekomen.
Aanvankelijk werd gedacht aan een monument op het Domplein in Utrecht, naast het uit 1949 daterende verzetsmonument, vervaardigd door Corinne Franzén-Heslenveld. De beschermde status van het Domplein verhinderde plaatsing ervan. In de maanden erna kwamen de Maliebaan en het terrein rond het Spoorwegmuseum in beeld. Het Spoorwegmuseum is gehuisvest in het voormalige station Utrecht Maliebaan, waarvandaan tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen genomen Joodse inwoners van Utrecht gedeporteerd werden naar de vernietigingskampen. Het idee ontstond om op het terrein voor het Spoorwegmuseum een uit cortenstaal gemaakte herdenkingsmuur te plaatsen. Deze muur zou goed aan kunnen sluiten bij een in de jaren negentig door Djanashvili ontworpen model van een Sjofar.
Op 18 juni 2014 werd een financieringscampagne gestart. De cortenstalen herdenkingsmuur bleek financieel niet haalbaar. Begin 2015 werd duidelijk dat het wel haalbaar was om met Jeruzalemsteen een herdenkingsmuur te maken. In de loop van dat jaar werd de benodigde hoeveelheid Jeruzalemsteen vanuit Israël over zee aangevoerd.
In aanwezigheid van honderden belangstellenden en nabestaanden is het Joods Monument Utrecht op 29 oktober 2015 onthuld.
DE ACTIE “ADOPTEER EEN MONUMENT”
In het kader van het educatieve project “Adopteer een monument” biedt het Nationaal Comité 4 en 5 mei scholen in het primair en voortgezet onderwijs de mogelijkheid een oorlogsmonument te adopteren. Aan de hand van lesmateriaal en gesprekken met mensen in de omgeving van het monument ontdekken de leerlingen wat zich in de oorlog heeft afgespeeld in het gebied waarin het monument staat. Zij leren ook wie en waarom wij in Nederland herdenken op 4 mei en wat wij vieren op 5 mei. Zij kunnen zelf een herdenkingsdienst organiseren.
In het schooljaar 2017-2018 is “Joods monument” geadopteerd door Stepping Stones, een Rooms-katholieke basisschool, gevestigd in Utrecht aan de Notebomenlaan 137.