Beeldhouwer: Eric Claus
Materialen:
– deuren en timpaan: brons
– reliëfs buitenzijde deuren: brons
– reliëfs binnenzijde deuren: verguld brons
Gieting: Bronsgieterij Hans Steylaert, Koeweistraat 20, Waardenburg
Onze Lieve Vrouwetoren, Lieve Vrouwekerkhof, Amersfoort
Onthuld op 15 maart 2014
14 juni 2021: bijplaatsing twee bronzen beelden in de nissen aan weerszijden van de Pelgrimsdeur
de Onze Lieve Vrouwetoren
de Blauwe Mantelmadonna
linker nis: pelgrims op krukken en in een met rolstoel; rechter nis: vluchtend gezin
“De Pelgrimsdeur van Amersfoort” is een geschenk van de Amersfoortse Stichting Open Oog aan de gemeente Amersfoort. Stichting Open Oog heeft als doel de geschiedenis van Amersfoort in de vorm van kunstwerken onder de aandacht te brengen en levend te houden. “De Pelgrimsdeur van Amersfoort” was het derde in de reeks kunstwerken.
In 2011 gaf Stichting Open Oog aan Eric Claus opdracht een nieuwe toegangsdeur te ontwerpen voor de Onze Lieve Vrouwetoren, waarin het Mirakel van Amersfoort en de daarmee samenhangede pelgrimage tot uiting zou komen, het wel en wee van Amersfoort en het feit dat in Amersfoort gedurende de Eerste Wereldoorlog duizenden Belgische vluchtelingen een onderkomen hadden. Deze toegangsdeur zou de in 1932 geplaatste houten toegangsdeuren moeten vervangen.
“De Pelgrimsdeur van Amersfoort” bestaat uit een bronzen timpaan en twee bronzen deuren. Het timpaan en de bronzen deuren zijn aan weerszijden voorzien van reliëfs.
DE BUITENZIJDE VAN DE PELGRIMSDEUR
Aan de buitenzijde van de bronzen deuren en het timpaan heeft Eric Claus een gestileerde Blauwe Mantelmadonna aangebracht ter uitbeelding van Maria, de moeder van Jezus, de patrones van de Onze Lieve Vrouwetoren, wier mantel bescherming biedt aan boetvaardigen, pelgrims en vluchtelingen. De blauwe kleur van de mantel verwijst naar de hemel.
links: reliëfs van de Zeven Vreugden van Maria; rechts: reliëfs van de Zeven Smarten van Maria
linker deur: reliëf “Het pinksterfeest”
rechter deur: reliëf “Kruisiging”
De veertien ruitvormige reliëfs op de mantel beelden de Zeven Vreugden en de Zeven Smarten van Maria uit als verzinnebeelding van het goed en het kwaad dat van alle tijden is.
Op de linker deur zijn reliëfs van de Zeven Vreugden van Maria afgebeeld. Van onderen naar boven:
– “De blijde boodschap, de annunciatie” (Lucas 1: 26-28)
– “Het bezoek van Elisabeth” (Lucas 1:39-56)
– “De geboorte van Jezus” (Lucas 2:1-6)
– “Het bezoek van de wijzen uit het oosten” (Mattheüs 2:1-12)
– “De verrijzenis van Christus” (Mattheüs 28:6-7)
– “Het pinksterfeest” (Handelingen 1:14 en 2:1-4)
– “De tenhemelopneming van Maria”
Op de rechter deur zijn reliëfs van de Zeven Smarten van Maria afgebeeld. Van onderen naar boven:
– “Profetie van Simeon” (Lukas 2:22-35)
– “Vlucht naar Egypte” (Mattheüs 2:1-23)
– “Twaalfjarige Jezus in de tempel” (Lukas 2:41-52)
– “Ontmoeting op de kruisweg” (Lukas 23:27-31)
– “Kruisiging” (Johannes 19:26-27)
– “Kruisafneming” (middeleeuwse traditie: de Pièta)
– “Graflegging” (middeleeuwse traditie).
“PELGRIMRELIËFS”
onderzijde linkerdeur: “Pelgrimreliëf”
onderzijde rechterdeur: “Pelgrimreliëf”
Links en rechts onderaan de mantel binden zich “Pelgrimreliëfs”, zinspelend op de boetvaardigen, pelgrims en vluchtelingen, waaronder inwoners van België die tijdens de Eerste Wereldoorlog hun land ontvluchtten en hun toevlucht zochten in Amersfoort. In “De Pelgrimsdeur van Amersfoort” vinden zij bescherming onder de mantel van de Blauwe Mantelmadonna. In de ogen van Eric Claus is de benaming “pelgrim” een alomvattende benaming voor hulpzoekenden en vluchtelingen in alle tijden, ook die van vandaag. Op de “Pelgrimreliëfs” heeft hij de pelgrims op hedendaagse wijze uitgebeeld.
DE BINNENZIJDE VAN DE PELGRIMSDEUR
de binnenzijde van de Pelgrimsdeur
TIMPAAN: DE RELIËFS “HET WONDER VAN AMERSFOORT”
“Het wonder van Amersfoort”
Aan de binnenzijde van de bronzen deuren zijn in het timpaan drie vergulde bronzen reliëfs aangebracht met als serietitel: “Het wonder van Amersfoort”. Deze reliëfs beelden het het Mirakel van Amersfoort uit.
Het reliëf linksboven, genaamd “Geertje Arends uit Nijkerk”, toont Geertgen Arends die in Amersfoort een Mariabeeldje in de stadsgracht gooit. Het reliëf in het midden, genaamd “Het beeldje in het ijs van de stadsgracht”, beeldt uit dat het beeldje in een wak terecht is gekomen. Het reliëf rechtsboven, genaamd “Visioen van Margriete Albert Ghysen”, beeldt het visioen uit waarin Margriet Gyssen het beeldje ziet.
DE RELIËFS “DE PELGRIMSSTROOM”
de serie reliëfs “De pelgrimsstroom”
De zes vergulde, bronzen ruitvormige reliëfs op de deuren, die de serienaam “De pelgrimsstroom” dragen, beelden de toestroom van pelgrims uit, waarbij Eric Claus de benaming “pelgrim” heeft gebruikt als een alomvattende benaming voor hulpzoekenden en vluchtelingen in alle tijden, ook die van vandaag, en de stroom pelgrims op eigentijdse wijze heeft uitgebeeld.
Bronnen:
– http://www.kerkpleinamersfoort.nl
– http://www.onzelievevrouwetoren.nl/de-pelgrimsdeur/
– Stichting Open Oog: Pelgrimsdeur
– VVV Amersfoort
Literatuur:
– De Pelgrimsdeur van Amersfoort – Een werk van Eric Claus (Fons Asselbergs, Amersfoort, 2014)
JUNI 2021: COMPLETERING VAN “DE PELGRIMSDEUR VAN AMERSFOORT” MET TWEE BRONZEN NIS-BEELDEN
linker nis: pelgrims op krukken en in een rolstoel
rechter nis: vluchtend gezin
Aan weerszijden van de Pelgrimsdeur bevindt zich op enkele meters hoogte een nis. Ooit heeft in elk van deze nissen een beeld gestaan. Hoe die beelden eruit hebben gezien en wat ze voorstelden, is niet bekend. Waarschijnlijk zijn ze in de 1560-er jaren tijdens de Beeldenstorm verwijderd.
In 2021 is “Pelgrimsdeur” gecompleteerd met de plaatsing in elke nis van een bronzen beeld. Deze beelden, elk 55 centimeter hoog, ontworpen en vervaardigd door Eric Claus, sluiten nauw aan bij de twee thema’s van “Pelgrimsdeur”: de pelgrimage (de Vrouwevaart, het Mirakel van Amersfoort) en het tijdens de Eerste Wereldoorlog onderdak bieden in Amersfoort aan Belgische vluchtelingen. Het beeld in de linker nis laat twee pelgrims zien die op zoek zijn naar genezing. Eén van hen zit in een rolstoel, de andere loopt op krukken. Het beeld in de rechter nis toont een vluchtend gezin, bepakt en bezakt, dat bescherming zoekt in Amersfoort. Beide beelden zijn hedendaagse uitingen van oude christelijke tradities en waarden. Door hedendaagse beelden van zieken en een vluchtend gezin te vervaardigen, heeft Eric Claus deze tradities en waarden in de actualiteit geplaatst. De benaming “pelgrim” is voor hem een universele benaming, van toepassing in alle tijden, voor wie in angst en zorg een toevlucht zoekt, op weg naar een nieuwe toekomst.
De twee bronzen beelden zijn een geschenk van het Amersfoortse echtpaar Ditty en Fons Voers aan de stad Amersfoort. Zij hebben jarenlang de jaarlijkse Kunstmarkt op het Onze Lieve Vrouwekerkhof georganiseerd.
Op 30 april 2020 werden in het kader van een proefopstelling schuim-exemplaren van de beelden in de nissen geplaatst. Op 14 juni 2021 zijn de twee bronzen exemplaren in de nissen geplaatst. Op 12 september 2021 heeft de Stichting Open Oog de beelden overgedragen aan de gemeente Amersfoort. In de loop van 2022 zal de officiële onthulling plaatsvinden.
Bronnen:
– Algemeen Dagblad, 15 juni 2021
– Amersfoort gezien, 20 oktober 2020
– De Stentor, 20 oktober 2020
– De Stadsbron, 14 september 2021
Met dank aan:
Camiel Claus
HET MIRAKEL VAN AMERSFOORT EN DE ONZE LIEVE VROUWE TOREN
Het Mirakel van Amersfoort heeft plaatsgevonden in 1444. In december van dat jaar reisde een jong meisje, Geertgen Arend, van Nijkerk naar het St.-Agnietenklooster in Amersfoort om in te treden. Het Mariabeeldje dat zij als cadeau bij zich had, gooide ze in de stadsgracht omdat ze het lelijk vond. Kort voor Kerstmis dat jaar werd Margriet Albert Gyssen, een dienstmaagd, woonachtig in Amersfoort, in drie visioenen gemaand naar de gracht te gaan. Ze zag het Mariabeeldje in de gracht onder het ijs liggen; het werd door het stromende water niet meegevoerd. Ze nam het beeldje mee naar huis en stak er enkele kaarsen voor aan. De kaarsen brandden zonder kleiner te worden. Vanwege deze en andere bijzondere gebeurtenissen wendde Margriet zich tot haar biechtvader die het beeldje meenam naar de Lieve Vrouwekapel.
De wonderbaarlijke gebeurtenissen werden snel bekend. Velen gingen op pelgrimstocht naar het Mariabeeld van Amersfoort. De wonderen die bedevaartgangers tussen 1444 en 1545 ten deel vielen, zijn opgetekend in het Mirakelboek van Amersfoort: kreupelen konden lopen, stommen konden spreken, zieken werden genezen. Amersfoort werd de belangrijkste bedevaartplaats boven de rivieren.
Van de offers die de pelgrims brachten, werden de Onze Lieve Vrouwetoren gebouwd en, los van de toren, de Onze Lieve Vrouwekerk, die in 1787 door een explosie instortte en niet herbouwd werd.
In 1446, twee jaar na het Mirakel van Amersfoort, werd op de zondag voor Pinksteren de eerste Vrouwevaart gehouden, een grote processie ter viering van het Mirakel van Amersfoort. Deze Vrouwevaart vond jaarlijks plaats, ook tijdens en na de Reformatie. In het begin van de achttiende eeuw werd de Vrouwevaart door het stadsbestuur van Amersfoort verboden. Van 1938 tot in de 1960-er jaren vond de Vrouwevaart weer jaarlijks plaats, waarna de belangstelling ervoor afnam tot aan de 1980-er jaren.