Naamvariant: “Dubbeltje op zijn kant”
Beeldhouwer: Roel Bendijk
Materiaal: brons
Groenendijk, Nieuwerkerk aan den IJssel, binnendijks, tegenover nrs 123 en 127
Onthuld op 12 oktober 1983
“Herdenkingsmonument Watersnoodramp 1953”
informatiebord (2003)
Roel Bendijk heeft “Herdenkingsmonument Watersnoodramp 1953” ontworpen in opdracht van het Hoogheemraadschap Schieland, die de waterhuishouding verzorgde in een deel van het gebied waardoorheen de Hollandsche IJssel stroomt. Het monument is geplaatst aan de binnenzijde van de Groenendijk langs de Hollandsche IJssel, op de plek waar in de toen nog onverharde dijk tijdens de watersnoodramp van 1 februari een stuk dijk was weggeschoven, waardoor een dijkdoorbraak dreigde. Het meterslange gat werd vanaf de Hollandsche IJssel afgedicht met een daartoe gevorderd, in het gat gevaren graanschip en daarna opgevuld met zandzakken die met sloepen naar de plek werden gebracht waar het graanschip lag. De naam van het graanschip, een aak, was: Twee Gebroeders. Door deze acties is voorkomen dat het gebied achter de dijk overstroomd zou raken.
“Herdenkingsmonument Watersnoodramp 1953” is onthuld op 12 oktober 1983, dertig jaar na de Watersnoodramp, door Arie Evegroen (10 september 1905 – 4 mei 1988), de eigenaar/kapitein van de Twee Gebroeders. Ter gelegenheid van de onthulling had het Hoogheemraadschap van Schieland een boekje uitgegeven, getiteld Een dubbeltje op zijn kant. De titel van het boekje werd de tweede naam van het monument.
EEN TEKSTCORRECTIE
Het informatiebord bij “Herdenkingsmonument Watersnoodramp 1953” dateert uit 2003 en is bij het monument geplaatst ter gelegenheid van het feit dat het in 2003 vijftig jaar geleden was dat het gat in de dijk bij Nieuwerkerk aan den IJssel met de Twee Gebroeders was gedicht. Kort na plaatsing van het bord werd geconstateerd dat in de tekst links onderaan, waarin de situatie op 1 februari 1953, 05.30 uur was beschreven, een fout bevatte. De tekstregel waarin die fout stond, werd herzien. Op het informatiebord werd een strook geplakt met daarop de juiste tekst.
HET AANDEEL VAN DE SCHIPPERS COR HEUVELMAN EN HANNES VAN VLIET
Een van de zinnen op het informatiebord waarin de situatie op 1 februari 1953, 05.30 is beschreven, luidt: “De schipper zette de ‘kop’ van zijn schip in de dijk en zwenkte de achtersteven naar het gat. Als een sluisdeur sloot de Twee Gebroeders het gat. Daarna werd het met zandzakken gevuld”. De naam van de schipper van de Twee Gebroeders is in deze zin niet vermeld.
Jarenlang is Arie Evegroen genoemd als de schipper die het gat in de dijk bij Nieuwerkerk aan den IJssel had gedicht door de Twee Gebroeders tegen de dijkwand aan te meren. In 2008 vertelden de schippers Cor Heuvelman, ten tijde van de Watersnoodramp 22 jaar oud, en Johannes Aart (Hannes) van Vliet, ten tijde van de Watersnoodramp 29 jaar oud, de precieze toedracht van de gebeurtenissen in de vroege ochtend van 1 februari 1953. De Twee Gebroeders lag samen met twee andere aken in de haven aan de Kortenoord bij Nieuwerkerk aan den IJssel. Met haar lengte van 18 meter was de Twee Gebroeders lang genoeg om het gat in de dijk te kunnen dichten. Het schip werd hiertoe “In naam der koningin” gevorderd door Jacob Cornelis (Jaap) Vogelaar (Dinteloord, 6 augustus 1909 – Nieuwerkerk aan den IJssel, 14 april 1969), burgemeester van Nieuwerkerk aan den IJssel. Evegroen en Heuvelman voeren op de Twee Gebroeders naar de plek des onheils. Op advies van Heuvelman werd een sloep meegevoerd, waarmee de plek des onheils verlaten kon worden. Heuvelman gaf Evegroen adviezen over hoe precies naar de dijk te varen en de kop van het schip aan te meren. Nadien werden de zandzakken aangevoerd door Hannes van Vliet, eigenaar van het schip De Onderneming II, en zijn broers Aart en Henk. Ook het schip van Van Vliet was gevorderd; de dijk was te zwak voor het af- en aanrijden van vrachtwagens met zand. Van Vliet voer twintig keer van de plaatselijke zandhandel naar de plek des onheils om zand af te leveren. De Twee Gebroeders werd met zand volgestort, zodat het schip niet weg kon drijven. De gaten in de dijk voor en achter het schip werden met zandzakken opgevuld.
Na de ramp kon de Twee Gebroeders in de vaart blijven. De dieselmotor bleef echter voortdurend haperen. Evegroen, die een jaar lang moest wachten op een uitkering uit het Nationaal Rampenfonds, heeft de dieselmotor talloze keren vergeefs laten repareren. Het Hoogheemraadschap bekostigde uiteindelijk de vervanging door een nieuwe motor.
In 1977 is Evegroen onderscheiden met een gouden eremedaille in de Orde van Oranje-Nassau. Heuvelman en Van Vliet waren in de vergetelheid geraakt. Zij waren niet aanwezig bij de onthulling in 1983 van “Herdenkingsmonument Watersnoodramp 1953”. Zij hebben, voor zover valt na te gaan, in die tijd de publiciteit niet gezocht en zijn ook niet door pers en media benaderd. Op 7 januari 2009 zijn zij onderscheiden met de Draagmedaille in Zilver van het Carnegie Heldenfonds. Deze medaille, de hoogste onderscheiding van het Carnegie Heldenfonds, wordt uitgereikt aan mensen die zich met gevaar voor eigen leven hebben ingezet om anderen te helpen. Het Carnegie Heldenfonds is vernoemd naar Andrew Carnegie (Dunfermline, 25 november 1835 – Lennox, 11 augustus 1919), Amerikaans staalmagnaat en filantroop. Carnegie heeft financieel bijgedragen aan de bouw in 1912/13 van het Vredespaleis in Den Haag.
In de herdruk in 2009 van Een dubbeltje op zijn kant is het aandeel dat Heuvelman en Van Vliet in de bescherming van de dijk bij Nieuwerkerk aan den IJssel hadden, alsnog beschreven. Op de informatieplaquette bij het monument is over hun aandeel niets vermeld.
Van Vliet is op 4 augustus 2013 op 89-jarige leeftijd overleden in een verzorgingshuis in Capelle aan den IJssel. Heuvelman is in 2021 op 90-jarige leeftijd overleden.
In een interview, gepubliceerd in op 22 januari 2023 in de editie-Rotterdam van het Algemeen Dagblad vertelde Henk van Vliet, een broer van Hannes van Vliet, dat Hannes, hij en hun broer Aart op 1 februari 1953 gedrieën het zand hadden vervoerd. Hannes Aart was de ankerman, Henk de stuurman en Hannes de koffieman. Aart is inmiddels ook overleden. Het aandeel van Aart en Henk van Vliet was niet bekend, reden waarom zij niet zijn gedecoreerd.
Bronnen
– De Schatkamer, nr,1, 2013
– Algemeen Dagblad, editie Rotterdam, 22 januari 2023
– Gouds dagblad, 1 februari 2021
– Historiek.net
– Nationaal Archief
– https://www.schuttevaer.nl/nieuws/varend-bestaan/2013/08/07/levensredder-hannes-van-vliet-overleden/?gdpr=accept