Naamvariant: “Kenau en Ripperda”
Beeldhouwer: Graziella Curreli
Materiaal: brons
Gieting: Bronsgieterij De Kameleon, Haarlem
Stationsplein, Haarlem
Onthuld op 17 mei 2013
__________
__________
__________
.
De beeldengroep “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” is op 16 mei 2013 op een hoek van het Stationsplein in Haarlem geplaatst, schuin tegenover de Kenaustraat, tussen het Kenaupark en het Ripperdapark, en is op 17 mei 2013 onthuld door Cornelis Mooij (geboren in 1949), wethouder cultuur in Haarlem.
“Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” toont Wigbolt Ripperda, een werpspeer dragend, en Kenau Simonsdochter Hasselaer met onder haar rechtervoet een zwaard. De hoogte van de beeldengroep is 3.20 meter; het voetstuk waarop de beeldengroep staat heeft een hoogte van ongeveer een meter.
“Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” is gegoten bij bronsgieterij De Kameleon in Haarlem. Dit kunstwerk was het laatste levensgrote kunstwerk dat bij bronsgieterij De Kameleon werd gegoten. Eind december 2013 hield de gieterij op te bestaan.
DE AANLOOP
In 2008 ontwierp Graziella Curreli een prijsbeeld voor de jaarlijks uit te reiken Emancipatieprijs. Dit prijsbeeld toonde Kenau Simonsdochter Hasselaer, staande, met opgeheven hoofd, zonder wapens.
In november 2008 diende Louise van Zetten namens de gemeenteraadsfractie van D66 een motie in waarin zij pleitte voor de oprichting van een standbeeld van Kenau Simonsdochter Hasselaer als eerbetoon aan haar daden en de onafhankelijke, rebelse Haarlemse geest. Zij had een standbeeld in gedachten waarin Kenau Simonsdochter Hasselaer werd uitgebeeld als kloek en onverschrokken, een eerbetoon aan de Haarlemse onafhankelijke vrouw. Het antwoord van Maarten Divendal, wethouder in Haarlem met in zijn portefeuille onder andere beheer en onderhoud van de openbare ruimte, luidde dat een dergelijk beeld reeds was ontworpen. Het was een uitvergroting van het door Graziella Curreli ontworpen prijsbeeld van de Emancipatieprijs. Het streven was de einduitvoering van dit beeld op het Stationsplein te plaatsen.
In 2009 ontwierp Graziella Curreli de beeldengroep “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” (het ontwerp van het beeld van Kenau Simonsdochter Hasselaer was een uniek ontwerp en geen variant op in 2008 ontworpen prijsbeeld). Dit ontwerp was een van de inzendingen voor een standbeeld op het Ripperdaplein in Haarlem, ter vervanging van een verwijderd borstbeeld van Ripperda. De initiatiefnemer, locatie Haarlem van woningbouwvereniging Ymere, blies het project af. Een van de leden van de jury was afgevaardigde van de gemeente Haarlem. Dit jurylid bracht het ontwerp ter sprake in het kader van plaatsing op het Stationsplein. De gemeente Haarlem nam dit ontwerp over. Er was geen sprake meer van ontwerp van een standbeeld voor Kenau Simonsdochter Hasselaer.
In maart 2011 bleek dat de gemeente Haarlem had besloten dat “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” in brons zou worden uitgevoerd en geplaatst zou worden op het Stationsplein.
NIETS- EN NIEMAND ONTZIENDE KRITIEK
Het ontwerp van “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” toonde Wigbolt Ripperda, een hellebaard dragend, en Kenau Simonsdochter Hasselaer met onder haar rechtervoet een degen.
Voorafgaand aan plaatsing stuitte “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” naar aanleiding van foto’s van het ontwerp op niets en niemand ontziende kritiek van uiteenlopende aard, die breed werd uitgemeten in het Haarlems Dagblad. Een aantal kritisch gestemden waren van mening dat Haarlem zou worden opgezadeld met een afdankertje; de beeldengroep was oorspronkelijk immers ontworpen voor plaatsing op het Ripperdaplein. Anderen vonden dat Graziella Curreli Kenau Simonsdochter Hasselaer niet strijdvaardig had uitgebeeld maar te vrouwelijk en te sexy. De hoogte die de beeldengroep zou krijgen, viel niet bij iedereen in de smaak. Verder waren een aantal mensen van mening dat de beeldengroep de geschiedenis van Haarlem niet respecteerde.
Louise van Zetten, die in 2008 in een motie had gepleit voor de oprichting van een standbeeld van Kenau Simonsdochter Hasselaer, vond op basis van de in omloop zijnde foto’s van de beeldengroep dat Kenau Simonsdochter Hasselaer niet onverschrokken en strijdbaar was uitgebeeld maar ongewapend en vergezeld door het beeld van een grotere, relatief onbekende, gewapende man, terwijl haar (Louise van Zetten) de uitbeelding van alleen Kenau Simonsdochter Hasselaer voor ogen had gestaan. Zij stelde de vraag wat B&W zou gaan doen om te voorkomen dat “dit Hans-en-Grietje beeld” een prominente plaats zou gaan innemen in de openbare ruimte van Haarlem. In haar antwoord wees B&W, die geen toezeggingen deed, onder andere op de contractuele verplichtingen rond de beeldengroep en de vrijheid van artistieke inbreng bij het ontwerpen van de beeldengroep.
In december 2011 nam dagklad.nl het op voor Graziella Curreli en werd de vloer aangeveegd met de critici en met Louise van Zetten.
In een interview met het Haarlems Dagblad, gepubliceerd op 17 mei 2013, de dag waarop “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” werd onthuld, ging Graziella Curreli in op de kritiek, die haar persoonlijk heftig had geraakt. Zij wees erop dat zij Kenau Simonsdochter Hasselaer wijdbeens staande had uitgebeeld, met strakke blik en gebalde vuist. Zij beschouwde dit als strijdvaardig. Ripperda had zij in ontspannen houding uitgebeeld, op het punt staande het volk toe te spreken. Zij had de beelden van Kenau Simons Hasselaer en Wigbolt Ripperda ontworpen in klassieke stijl.
In de gemeenteraadsvergadering van 24 juni 2013 diende de fractie-Reeskamp een motie in waarin zij de gemeente Haarlem opriep haar blijheid met “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” uit te spreken omdat de beeldengroep al kort na plaatsing bekendheid genoot als onder andere ontmoetingspunt en achtergrond voor beschouwende krantenartikelen.
Op 16 februari 2015 publiceerde Graziella Curreli een artikel waarin zij uitvoerig inging op haar ontwerp van “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer”. De persoon van Kenau Simonsdochter Hasselaer ziet zij als een amazone die leiding geeft aan een regiment van 300 vrouwen waarmee zij Ripperda ondersteunt in het verdedigen van het land. In het beeld van Kenau Simonsdochter Hasselaer heeft zij het begrip “Motivatie” tot uiting willen brengen; in het beeld van Wigbolt Ripperda was dat het begrip “Inspiratie”. Beide figuren kijken, ieder op hun eigen manier, in een en dezelfde richting, wat uiting geeft aan hun gemeenschappelijke visie. Het artikel ging vergezeld van een uitgebreide fotoreportage waarin de diverse fasen in ontwerp en uitvoering van de beeldengroep te zien waren.
PLAATSING VOOR VIJF JAAR
De adviescommissie Kunst in de Openbare Ruimte van de gemeente Haarlem adviseerde op basis van niet nader beschreven artistieke, procedurele en contextuele argumenten om “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” niet op te nemen in de collectie Kunst in de Openbare Ruimte van de gemeente Haarlem. Dit advies kwam neer op het afzien van plaatsing van de beeldengroep. De met Graziella Curreli gesloten overeenkomst zou moeten worden aangepast. Op grond van contractuele afspraken met Graziella Curreli en op grond van het feit dat de plek waar de beeldengroep zou worden geplaatst, een wisselplek was, besloot de gemeente Haarlem de beeldengroep voor de duur van vijf jaar te plaatsen op de afgesproken plek op het Stationsplein.
“Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” staat nog steeds op het Stationsplein. Van verplaatsing, vervanging door een ander kunstwerk lijkt vooralsnog geen sprake te zijn.
HET MIRAKEL VAN HAARLEM
Eind november 2013 werd “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” korte tijd een object van devotie. Het gerucht deed de ronde dat uit een van de ogen van “Kenau Simonsdochter Hasselaer” tranen waren gevloeid. Een voorbijganger die ervan getuige was, had de tranen in een flesje opgevangen.
De gebeurtenis werd bestempeld als “Het Mirakel van Haarlem”. Mensen gingen kaarsjes branden bij de beeldengroep en het mirakel kreeg niet alleen aandacht in het Haarlems Dagblad maar ook landelijk, getuige een artikel in de editie van 3 december 2013 van De Telegraaf.
Korte tijd later werd bekend dat de man die het beeld had zien huilen en de tranen had opgevangen, Wijbrand Buma was, de eigenaar van café De Lange Heer aan de Herenstraat 6 in Haarlem. Zijn stunt met het huilende beeld was bedoeld als reclame voor het evenement “De Lange Heerlijkheid” dat op 13, 14 en 15 december 2013 op het Stationsplein zou plaatsvinden.
Bronnen:
– Algemeen Dagblad, 29 november 2013
– De Telegraaf, 3 december 2013
– Gemeente Haarlem: advies kunst openbare ruimte 2011
– Gemeente Haarlem: verslag raadsvergaderingen 3 november 2008, 31 maart 2011 en 24 juni 2013
– Haarlems Dagblad, 16 mei 2013 en 17 mei 2013
– Vrouwen op sokkels (Lucia de Vries, Nijmegen, 2022)
– https://en.wikipedia.org
– https://graziellacurreli.wordpress.com/2015/02/16/kenau-and-ripperda/
– https://vimeo.com/159671389
– https://www.dagklad.nl/2011/12/28/ridder-en-manwijven/
– https://www.verhalenbank.nl/items/show/69610
Wigbolt Ripperda (Wigbolt rijksbaron Ripperda tot Winsum, geboren in 1539): leider van de inwoners van Haarlem tijdens het beleg van Haarlem (december 1572 – juli 1573). Na de capitulatie van Haarlem op q2 juli 1573 werd hij door de bezettende Spaanse macht onthoofd op 16 juli 1573.
Kenau Simonsdochter Hasselaer (1526-1588/1589): scheepsbouwer en houthandelaar, bekend door de verhalen over haar verzet tijdens het beleg van Haarlem. Op de plaquette van “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” is vermeld dat zij aanvoerder was van een regiment vrouwen. Bij het ontwerp van “Wigbolt Ripperda en Kenau Simonsdochter Hasselaer” had Graziella Curreli het verhaal voor ogen dat Kenau Simonsdochter Hasselaer leiding had gegeven aan een regiment van 300 vrouwen.
Een aantal historici zijn van mening dat de verhalen over haar verzet niet op feiten berusten maar legendarisch zijn.
Bronnen en verdere informatie:
– https://graziellacurreli.wordpress.com/2015/02/16/kenau-and-ripperda/
– https://nl.wikipedia.org/wiki/Kenau_Simonsdochter_Hasselaer
– https://nl.wikipedia.org/wiki/Wigbolt_Ripperda