Beeldhouwer: Taeke Friso de Jong
Materiaal: beeld: brons; gedenkplaten: zwart graniet; zuil: rood graniet
Leidsestraatweg, De Putkop, Harmelen, bij het spoorwegviaduct
Onthuld op 8 januari 2012
__________
__________
__________
__________
daags na 60e herdenking (8 januari 2022) treinramp bij Harmelen
Op 8 januari 1962 botsten ter hoogte van buurtschap De Putkop, dichtbij Harmelen, twee passagierstreinen in dichte mist in volle vaart op elkaar, op het punt waar de spoorlijnen uit Breukelen en Utrecht samenkomen. Door de botsing kwamen de treinwagons uiteindelijk terecht om een transformatorhuisje langs het spoor. Er vielen 93 doden; 52 mensen raakten gewond.
Ten tijde van de treinramp viel buurtschap De Putkop onder de gemeente Kamerik, het lag aan de rand van de gemeente.
Op initiatief van het Dorpsplatform Harmelen is ter nagedachtenis aan de slachtoffers een monument vervaardigd, ontworpen door Taeke Friso de Jong, in samenwerking met de steenhouwer Maurice van Dam. De opdracht hiertoe werd in 2011 gegeven. Op 8 januari 2012, vijftig jaar na de treinramp, is het monument onthuld door mr. Pieter van Vollenhoven, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, in aanwezigheid van vijfhonderd nabestaanden en belangstellenden.
Dat het monument vijftig jaar na de ramp is ontworpen en onthuld en niet eerder, hangt samen met enerzijds het verdriet van de nabestaanden en anderzijds het feit dat de Nederlandse Spoorwegen, die als bedrijf een centrale herdenkingsplek hebben voor slachtoffers van treinrampen, geen voorstander was van een plaatselijk monument.
Met het ontwerpen van “Monument treinramp bij Harmelen” had Taeke Friso de Jong het gevoel iets terug te kunnen doen voor zijn vader, die in diens hoedanigheid van gemeentearts van Kamerik opgeroepen werd om te helpen bij het verzorgen van gewonden en het identificeren van de slachtoffers. De dodelijke slachtoffers werden tijdelijk opgebaard in de Buurkerk in Utrecht, een plek waar zijn vader nadien nooit meer naartoe wilde.
Het monument bestaat uit twee licht achteroverhellende, zwarte, granieten platen met de namen en geboortedata van de 93 overledenen. De platen zijn X-vormig; de ruimte tussen de platen verwijst naar spoorwissels. Tussen de platen door is de plek van de treinramp zichtbaar. Voor de platen staat een rood-granieten zuil met daarop een bronzen vrouwentorso. Deze vrouwentorso staat symbool voor alle slachtoffers van de treinramp. Taeke Friso de Jong heeft bewust gekozen voor het ontwerpen van een vrouwentorso: de vrouw staat eigenlijk symbool voor het doorgeven van leven, wat op deze plek werd afgebroken.
Op plaquettes op de zuil is de treinramp beschreven.
In de documentaire “50 jaar Treinramp bij Harmelen” is het beeld dat Taeke Friso de Jong voor het monument heeft ontworpen, aangeduid met de naam “De kapotte mens”.
Bronnen:
– Cirkel rond voor De Jong (interview in Algemeen Dagblad, 8 januari 2012)
– https://archiefedwardbary.nl/paginas/nederland/ns/uitgelicht_07.htm
– https://www.stadsmuseumwoerden.nl/userfiles/files/treinramp.jpg
– Documentaire “50 jaar treinramp bij Harmelen”
– Documentaire “Taeke de Jong – Passie in beeld”
“MONUMENT TREINRAMP BIJ HARMELEN”: GENOMINEERD KUNSTWERK BUITENKUNSTVERKIEZING 2021
Bij de Buitenkunstverkiezing 2021, georganiseerd door het radioprogramma “De ochtend van 4” (KRO-NCRV), was “Monument treinramp bij Harmelen” een van de genomineerde kunstwerken in de regio Midden. In deze verkiezing kunnen luisteraars kenbaar maken welk kunstwerk in de openbare ruimte hen het meest ontroert, blij maakt, verbaast of aan het lachen maakt. Alle uitingsvormen van beeldende kunst in de openbare ruimte (oud, nieuw, traditioneel, modern, figuratief, abstract, murals) kunnen meedingen.
De indiener van de nominatie gaf aan het een aangrijpend monument te vinden. De verminkte torso brengt de ramp indringend in beeld. Als verdere bijzonderheid vertelde de indiener dat de vader van Taeke Friso de Jong, die in 1962 werkzaam was als gemeente-arts in Kamerik, hulp verleende aan de gewonden van de treinramp en hielp bij het identificeren van hen die erbij om het leven waren gekomen. Hij heeft niet meegemaakt dat zijn zoon 50 jaar later een monument zou ontwerpen ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de treinramp.
Bij de Buitenkunstverkiezing in de regio Midden behaalde “Monument treinramp bij Harmelen” de tweede plaats.
De Buitenkunstverkiezing is ontstaan in 2021, toen de musea als gevolg van de corona-pandemie hun deuren gesloten moesten houden. Ook in 2022 is er een Buitenkunstverkiezing gehouden, daarna niet meer.
Bron:
– https://www.nporadio4.nl/fragmenten/de-ochtend-van-4
ZESTIG JAAR NA DE TREINRAMP BIJ HARMELEN (8 JANUARI 2022)
Op 8 januari 2022 is bij “Monument treinramp bij Harmelen” herdacht dat de treinramp zich op 8 januari 1962, zestig jaar voordien, had voltrokken. Aanwezig bij de herdenking waren nabestaanden van de slachtoffers van de treinramp, Victor Molkenboer, burgemeester van Woerden (waarvan Harmelen deel uitmaakt), Ad de Regt (wethouder van Woerden), Hendrie van Assem (namens de gemeenteraad van Woerden) Ad de Regt (wethouder van Woerden), Irma Winkenius (regiodirecteur Nederlandse Spoorwegen), Harro Homan (regiodirecteur ProRail) en José van Engelen (dorpsplatform Harmelen). Om 09:19 uur, het tijdstip van de ramp, hebben burgemeester Molkenboer en Irma Winkenius een krans bij het monument gelegd, waarna twee minuten stilte werd gehouden. Daarna legden de aanwezigen bloemen bij het monument.