Beeldhouwer: Theo van der Nahmer
Materiaal: brons
Eline Vere park, Groot Hertoginnelaan, Den Haag, tegenover 1e Sweelinckstraat
Geplaatst op 27 augustus 1959
__________
__________
__________
__________
ontwerp “Eline Vere”, atelier Theo van der Nahmer
Haags Gemeentearchief nr. 0.24123; foto: Marianne Dommisse, 1954
Op 17 mei 1949 werd bekend dat Theo van der Nahmer van de gemeente Den Haag opdracht had gekregen een monument te ontwerpen ter nagedachtenis aan Louis Marie Anne Couperus (schrijver, Den Haag, 10 juni 1863 – De Steeg, 16 juli 1923). Het was zijn eerste opdracht. Van der Nahmer had reeds een ontwerp gereed van een beeld van Eline Vere, de hoofdpersoon uit Eline Vere – een Haagsche roman (Den Haag, 1889), de eerste roman die Couperus had geschreven. Rond het voetstuk van het beeld zouden beelden worden geplaatst van andere personages uit de romans van Couperus.(1)
Op 17 oktober 1952 presenteerde Van der Nahmer in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag tijdens de “Nederland eert Couperus-avond” een gipsmodel van “Eline Vere”. De presentatie vond plaats na de aanbieding van het eerste exemplaar van het eerste deel van de Verzamelde Werken van Couperus aan Elisabeth Wilhelmina Johanna Couperus-Baud (Batavia, 30 oktober 1867 – Den Haag, 18 maart 1960), de weduwe van Couperus.(2) Volgens een artikel in de editie van 18 oktober 1952 van het Nieuw Utrechtsch Dagblad had Van der Nahmer aanvankelijk een beeld willen ontwerpen, genaamd “De geboorte van Psyche”, dat symbool zou staan voor het complete oeuvre van Couperus. Het werd “Eline Vere”. Volgens de schrijver van het artikel had Van der Nahmer Eline Vere statig en hooghartig uitgebeeld. Door de plaatsing van het beeld op een langwerpig voetstuk, met een grote ruimte ervoor, zou Eline Vere’s eenzaamheid worden benadrukt. Over omringende beelden was niets vermeld.(3) Marianne Dommisse, de weduwe van Van der Nahmer, heeft over “Eline Vere” geschreven dat de gemeente Den Haag na een reeks van ontwerpen en geharrewar uit twee levensgrote ontwerpen van “Eline Vere” het minst goede ontwerp had gekozen, tot spijt van Van der Nahmer. Dommisse noemde het ontwerp dat de gemeente Den Haag had gekozen, gekuist, wat erop zou kunnen duiden dat de gemeente Den Haag in de ontwerpfase van “Eline Vere” kritische kanttekeningen plaatste, in ieder geval bij de “queue” (Cul de Paris: geaccentueerde bilpartij) van “Eline Vere”. Het andere ontwerp was qua kleding en hoofd meer gedetailleerd uitgevoerd. In deze reportage is aangenomen dat Dommisse dit ontwerp in 1954 in het atelier van haar echtgenoot heeft gefotografeerd.(4)
In de editie van 24 april 1954 van De Telegraaf werd bekend gemaakt dat “Eline Vere” in de Nassaulaan in Den Haag zou worden geplaatst, in de wijk waar Couperus had gewoond. Couperus had deze wijk vaak gebruikt als decor voor zijn romans, waaronder Eline Vere – een Haagsche roman, waarin hij had geschreven dat Eline bij haar zuster en zwager woonde aan het Nassauplein.(5)
Op 7 mei 1955 werd bekend dat “Eline Vere” in de tuin van het Haags Gemeentemuseum was geplaatst, in afwachting van een definitieve plek.(6) Op 13 maart 1958 werd bekend dat de Haagse Gemeentelijke Dienst voor Schoone Kunsten niet voornemens was om “Eline Vere” op het Nassauplein te plaatsen. Op het Nassauplein was er geen plantsoen waar het beeld tot haar recht zou komen. De Gemeentelijke Dienst voor Schoone Kunsten overwoog plaatsing in een plantsoen aan de Groot Hertoginnelaan. Dit viel niet bij iedereen in goede aarde. Eline Vere – een Haagsche roman speelt zich niet af in de omgeving van de Groot Hertoginnelaan en Couperus had een hekel aan dit deel van Den Haag. Tot aan de definitieve plaatsing zou “Eline Vere” nog blijven opgesteld in de tuin van het Haags Gemeentemuseum.(7)
Op 20 januari 1959 was er voor “Eline Vere” nog steeds geen definitieve plek gevonden.(8) Op 27 augustus 1959 werd aan het beeld een tijdelijke plek toegewezen aan de Groot Hertoginnelaan, hoek 1e Sweelinckstraat, “om te zien hoe het beeld het daar zou doen”. Van der Nahmer was aanwezig bij de plaatsing. Het beeld stond op een laag leistenen voetstuk dat in het gras was geplaatst. Dit voetstuk was niet langwerpig van vorm maar vierkant. Er waren geen omringende beelden. “Eline Vere” zou te zijner tijd in de omgeving van het Nassauplein worden geplaatst.(9) Wegens herinrichting van het Nassauplein is het tot plaatsing daar niet gekomen; de plek aan de Groot Hertoginnelaan werd de definitieve plek.(10)
Om het beeld heen is een vierkant klinkerveld aangelegd. Het plantsoen heeft de naam Eline Vere park gekregen.
Al met al zijn er ruim vier jaar verstreken tussen het bekend worden van de tijdelijke plaatsing van “Eline Vere” in de tuin van het Haags Gemeentemuseum en de tijdelijke plaatsing aan de Groot Hertoginnelaan, die uiteindelijk is uitgedraaid op permanente plaatsing.
Ter gelegenheid van het door Pulchri Studio in Den Haag in 1974 georganiseerde Boekenbal met als thema “Couperus” heeft “Eline Vere” enige tijd aan het Lange Voorhout in Den Haag gestaan.(11)
Van “Eline Vere” zijn ook kleine bronzen uitvoeringen vervaardigd, in verschillende variaties.(12)
Noten
(1) Provinciale Noord-Brabantsche Courant Het Huisgezin, 17 mei 1949. Volgens Theo van der Nahmer – Begeleid door de muze (Marianne Dommisse, Voorburg, 2002, p.44) stamde de opdracht uit 1948.
(2) De Telegraaf, 18 oktober 1952
(3) Nieuw Utrechtsch Dagblad, 18 oktober 1952
(4) Theo van der Nahmer – Begeleid door de Muze (Voorburg, 2002, pp. 4 en 44). In een interview met Jet Wesselius (Wijkblad Benoordenhout) vertelde Van der Nahmer dat hij vier ontwerpen van “Eline Vere” had gemaakt, waarvan het eerste ontwerp zo decadent was, dat de gemeente Den Haag het niet aandurfde met dit ontwerp in zee te gaan (zie Wijkblad Benoordenhout, 1977, nr. 2).
(5) De Telegraaf, 24 april 1954
(6) Algemeen Handelsblad, 7 april 1955
(7) Het Vaderland, 13 maart 1958
(8) De Volkskrant, 20 januari 1959
(9) Het Vaderland, 27 augustus 1959; Het Binnenhof, 27 augustus 1959. Volgens Theo van der Nahmer – Begeleid door de muze (Voorburg, 2002, p.44) is het beeld in 1956 aan de Groot Hertoginnelaan geplaatst.
(10) https://dehaagsetijden.nl/spread/903-eline-vere-in-beeld
(11) https://bkdh.nl/kunstwerken/eline-vere-theo-van-der-nahmer/
(12) Zie onder andere https://www.nieuwehaagseschoolkunst.nl en https://www.smelik-stokking.nl/