Naamvariant: “Frederik Barbarossa”
Beeldhouwer: Theo van der Nahmer
Materiaal: brons
Brugstraat, Zwammerdam
Onthuld op 19 november 1971
__________
__________
__________
__________
__________
__________
.
Het monument “Keizer Barbarossa” bestaat uit een bronzen beeld, keizer Frederik I (Barbarossa) voorstellend, geplaatst op een 3 meter hoge zuil.
Theo van der Nahmer heeft “Keizer Barbarossa” ontworpen in opdracht van het Hoogheemraadschap Rijnland, ter gelegenheid van de viering in 1965 dat keizer Frederik I (Barbarossa) 800 jaar daarvoor, in 1165, het bevel had gegeven dat de Zwadeburgerdam in de Oude Rijn (op een van de plaquettes aangeduid met de naam Svadeburgerdam), aangelegd in opdracht van Graaf Floris III van Holland om de toestroom van water uit het bisdom Utrecht te blokkeren, opgeheven moest worden vanwege wateroverlast aan de Utrechtse zijde van de dam. Floris III had de dam laten aanleggen omdat rond 1160 de monding van de Oude Rijn was verland, waardoor er uit de Oude Rijn geen water meer de zee in kon stromen en Leiden en omgeving met wateroverlast te kampen hadden. De dam bleef bestaan en kreeg in het begin van de 13e eeuw een doorstroomopening. In 1253 richt Floris III het Hoogheemraadschap Rijnland op. In 1322 wordt het Groot-Waterschap van Woerden opgericht. Beide organisaties nemen het waterbeheer over van de plaatselijke polderbesturen, voor wie het waterbeheer te ingewikkeld was geworden.(1)
Het idee om vanwege het bevel tot opheffen van de Zwadeburgerdam een standbeeld voor keizer Frederik I (Barbarossa) op te richten, was afkomstig van prof. Hendrik van der Linden (rechtshistoricus, Alphen aan den Rijn, 1922). Hij deed hiertoe een voorstel in de eerste vergadering in 1965 van het dagelijks bestuur van het Hoogheemraadschap Rijnland. Als motivatie voerde Van der Linden aan dat de keizer de eerste persoon was die in de Lage Landen een waterstaatkundige beslissing nam.(2)
In 1965 werd de Zwammerdambrug vervangen. Op één van de plaquettes is hiernaar verwezen, waarbij is aangetekend dat het onderhoud een gezamenlijke aangelegenheid is van het Hoogheemraadschap Rijnland en het Grootwaterschap van Woerden.
De viering van het besluit van keizer Frederik I (Barbarossa) vond plaats op 25 november 1965. Bij deze gelegenheid overhandigde Theo van der Nahmer een miniatuur-uitvoering van het beeld “Keizer Barbarossa”.(3)
Op 19 november 1971 opende H.M. Koningin Juliana het gerestaureerde Gemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap Rijnland aan de Breestraat in Leiden. Bij gelegenheid hiervan schonken de polders binnen Rijnland het Gemeenschapshuis een miniatuur-uitvoering van “Keizer Barbarossa”. Deze uitvoering werd in het Gemeenschapshuis geplaatst, op een sokkel van groen marmer. Aansluitend heeft H.M. Koningin Juliana in Zwammerdam het monument “Keizer Barbarossa” onthuld.(4)
Ongeveer halverwege de zuil is op iedere zijde van de zuil een plaquette bevestigd. Twee plaquettes bevatten informatie over de betekenis van het monument. In de twee andere plaquettes zijn de wapens van het Hoogheemraadschap van Rijnland en het Grootwaterschap van Woerden gegraveerd. Het is mij niet bekend of Theo van der Nahmer ook deze plaquettes heeft ontworpen en vervaardigd.
Noten
(1) https://www.canonvannederland.nl/nl/zuid-holland/rijnland/1165-een-illegale-dam; https://www.verhaalvanwoerden.nl
(2) Pro Memorie – Bijdrage tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden (jaargang 4 (2002), aflevering 1, p.14-15)
(3) https://www.archieven.nl
(4) Leidsche Courant (17 november 1971), Het Vrije Volk (19 november 1971), https://www.archieven.nl. De vermelding in Theo van der Nahmer – Begeleid door de muze (Voorburg, 2002, p.45) van het jaar 1973 als jaar van onthulling is niet juist.
Frederik I “Barbarossa” (Haguenau, december 1122 – kasteel Silifke (Turkije), 10 juni 1190): lid van het huis Hohenstaufen. Van 1155 tot aan zijn overlijden was hij keizer van het Heilige Roomse Rijk. In Italië gaf men hem de bijnaam “Barbarossa” (rode baard) vanwege de rode tint in zijn baard.