Opdrachtgever: KWF Kankerbestrijding
Uitvoering: Parastone BV, Den Bosch
Materiaal: eigen product Parastone BV, verwant aan heel fijne Portland cement
Kleine uitvoering van een stenen beeld op de topgevel van het Frans Hals Museum, locatie HOF, Groot Heiligland 62, Haarlem
__________
__________
__________
armenbus met slot, Sint Janskerk, Utrecht (collectie Centraal Museum Utrecht)
origineel beeld (ingang Frans Hals museum, Haarlem)
foto: Noord Hollands Archief, coll.nr. 37470, 1910
de toestand in 1780
“Oude man met armenbos” is een kleine uitvoering van het stenen beeld dat op de topgevel staat van de ingang van het Frans Hals Museum in Haarlem. Het beeldje is de hoogste onderscheiding van KWF Kankerbestrijding. KWF Kankerbestrijding reikt de bronzen uitvoering van dit beeldje jaarlijks uit aan vrijwilligers die 50 jaar actief zijn binnen een plaatselijke afdeling. “De oude man draagt in zijn linkerhand een bel en een “armenbos” (“armenbus”, een 17e-eeuwse collectebus) en in zijn rechterhand een stok. De armenbos en de stok staan symbool voor het ondersteunen van behoeftigen.(1)(2)
Op de voorkant van de grondplaat is het oude logo van KWF Kankerbestrijding afgebeeld: een krab, doorstoken met een sabel. Rechts ervan staan de letters KWF. Links op de achterzijde staat de aanduiding © KWF | PARASTONE.(3) Op de onderkant van de grondplaat is een sticker geplakt met uitleg over de symboliek van het beeldje.
Het stenen beeld op de topgevel van het Frans Hals Museum is op haar beurt een replica van het origineel dat deel uitmaakt van de collectie van het Frans Hals Museum.(4) Dit origineel dateert uit het begin van de 17e eeuw, vermoedelijk uit 1608. Op de sokkel waarop het originele beeld in het museum is geplaatst, staat een gedicht, waarvan de tekst als volgt luidt:
Gij vreemdeling of stadgenoot die gaarne oudheên ziet,
En wordt genoodigd op deez’ zaal, vergeet mij grijsaard niet;
‘k Stond op den gevel van dit huis, twee eeuwen sterk en frisch,
En waarom nu op deze plaats zoo vraagt een elk gewis.
Regenten van dit Godsgesticht beschouwden mijnen stand
Gevaarlijk, want niet lang geleên ontviel mij kruk en hand.
En nu was ik mijn steunsel kwijt, men huivert op ‘t gezigt.
O! valt die oude man eens neer, hij dood een kind welligt.
Misschien verplet hij vrouw of man verbeelding schildert hier,
‘t Ontroerd armoedig huisgezin vol jammer en getier.
Die beelden moeten daar vandaan, was der regententaal.
‘k Kwam daarom van den geveltop in deze ruime zaal
[…]
De aanduiding “Godsgesticht” is een verwijzing naar het Oudemannenhuis aan het Groot Heiligland, waarin sinds 1913 het Frans Hals museum is ondergebracht. Uit het gedicht kan worden opgemaakt dat de regenten van het Oudemannenhuis ook de twee flankerende beelden, te zien op de uit 1780 daterende afbeelding op de ansichtkaart, naar beneden wilden laten halen. De aanduiding “twee eeuwen” kan erop wijzen dat het beeld van de oude man met armenbos omstreeks 1808 van de topgevel is gehaald en in het Frans Hals museum is geplaatst. In het gedicht wordt ervan gewag gemaakt dat de kruk en een van de handen naar beneden was gevallen, de aanleiding om het beeld naar beneden te halen. Aan het beeld te zien is het bij plaatsing in het museum gerestaureerd; de staaf voor de voeten van het beeld kan de gevallen kruk zijn.
Noten
(1) https://www.facebook.com/KWFgemeentedoetinchem/ In alle publicaties over uitreikingen van “Oude man met armenbos” is vermeld dat het een bronzen beeldje is. Het exemplaar in deze fotoreportage is vervaardigd uit een materiaal, verwant aan heel fijne Portland cement.
(2) In de collectie van het Centraal Museum in Utrecht bevindt zich een exemplaar van een armenbus uit de Sint Janskerk in Utrecht.
(3) Parastone (Den Bosch): bedrijf dat decoratieve beelden ontwerpt en produceert. Website: https://www.parastone.nl. De productie van “Oude man met armenbos” dateert uit het begin van de 1990-er jaren. Bij Parastone zijn er geen bronzen exemplaren van geproduceerd.
(4) https://standbeelden.vanderkrogt.net/object.php?record=NH21fc
KWF Kankerbestrijding: de verkorte naam van Koningin Wilhelmina Fonds voor de Nederlandse Kankerbestrijding, een stichting die zich in Nederland inzet voor de bestrijding van kanker. Met de fondsen die zij werft, ondersteunt zij patiënten, voorlichting en financiert zij wetenschappelijk onderzoek.
KWF Kankerbestrijding is vernoemd naar H.M. Koningin Wilhelmina, die het bedrag van ruim 2 miljoen gulden dat zij in 1948 als “nationaal geschenk” had ontvangen bij haar 50-jarig jubileum als vorstin, te bestemmen voor de bestrijding van kanker. In maart 1949 werd de stichting opgericht.
KWF Kankerbestrijding heeft 1600 afdelingen, die onder andere de jaarlijkse collecte organiseren. De jaarlijkse collecte is een belangrijke wijze van fondsenwerving. KWF Kankerbestrijding ontvangt ook donaties van bedrijven en particulieren, zij deelt mee in de opbrengst van een aantal loterijen en heeft zelf haar eigen loterij.
Het werk van KWF Kankerbestrijding wordt ook ondersteund door periodieke particuliere acties, waaronder Alpe d’HuZes en Ride for the Roses.