Beeldhouwer: Oswald Wenckebach
Materiaal: brons
Servaasbolwerk, Utrecht (sinds 2007)
Onthuld op 28 juni 1962 bij de Sterrenwacht, Zonnenburg 2, Utrecht
__________
__________
__________
Op 4 oktober 1957 had de Sovjet-Unie met de lancering van de kunstmatige satelliet Sputnik 1 een wereldprimeur. Naar aanleiding hiervan vervaardigde Oswald Wenckebach de beeldengroep “De Spoetnikkijker”, bestaande uit een mansfiguur en een hond. In 1958 was de vervaardiging voltooid.
Volgens Kunst in de openbare ruimte Utrecht wilde Wenckebach met “De Spoetnikkijker” verbazing, angst en ongerustheid tot uitdrukking brengen. Volgens Oswald Wenckebach (Den Haag, 2011) beeldt “De Spoetnikkijker” een provocerend alledaagse wandelaar uit, wiens blik naar de hemel eerder nonchalant is dan opgewonden. Het kosmisch gebeuren heeft de aandacht van de man maar de hond moet wel worden uitgelaten.
Op 10 december 1959 adviseerde de Utrechtse Adviescommissie voor Beeldende Kunst en Kunstnijverheid het College van B en W van Utrecht om de beeldengroep aan te kopen en in het plantsoen bij de Sterrenwacht aan de Zonnenburg te plaatsen. Op 14 maart 1961 nam B en W van Utrecht het besluit “De Spoetnikkijker” aan te kopen en te plaatsen bij de Museumbrug in Utrecht. Daar zou de beeldengroep het meest tot haar recht komen. De Sterrenwacht gaf hierop te kennen te hechten aan plaatsing in het plantsoen aan de Zonnenburg. Begin 1962 ontstond hierover overeenstemming en op 28 juni 1962 werd “De Spoetnikkijker” in het plantsoen aan de Zonnenburg geplaatst. Rechts aan de onderkant van het voetstuk was naast de naam DE SPOETNIKKIJKER het jaartal 1957 gegraveerd.
Met het oog op eventuele beschadigingen was de wandelstok van de mansfiguur tijdens het gieten gewapend met betonijzer. Dit mocht niet baten. In juli 1962, nog geen maand na de onthulling van “De Spoetnikkijker”, bleek de wandelstok van de mansfiguur te zijn afgebroken. Elders werd het afgebroken deel teruggevonden. Bij de reparatie werd het hondenbeeldje dichterbij de mansfiguur geplaatst, echter niet op de manier die Wenckebach voor ogen had.
De gerepareerde wandelstok brak op 18 augustus 1962 opnieuw af. Een negenjarige jongen had geprobeerd het beeld te beklimmen, waarbij de wandelstok gebroken raakte. Op 25 september brak de wandelstok voor de derde keer af. Op 3 februari 1963 gebeurde dat voor de vierde keer. Wegens deze beschadigingen werd op 10 augustus 1964 besloten “De Spoetnikkijker” tijdelijk te plaatsen in het museum Fentener van Vlissingenhuis, Maliebaan 42, Utrecht (een dependance van het Utrechtse Centraal Museum), in afwachting van plaatsing in winkelcentrum Hammarskjöldhof in de Utrechtse wijk Kanaleneiland, “alwaar De Spoetnikkijker op een prettiger behandeling van omwonenden rekent.”
Tot plaatsing in het winkelcentrum is het niet gekomen. In 2007, vijftig jaar na de lancering van Sputnik 1, werd “De Spoetnikkijker” op verzoek van inwoners van Utrecht geplaatst aan het Servaasbolwerk.
Bronnen:
– Kunst in de openbare ruimte Utrecht
– Oswald Wenckebach (Den Haag, 2011)
– Utrechts Nieuwsblad, 14 maart 1961, 9 augustus 1962, 24 augustus 1962, 26 september 1962, 3 februari 1963, 10 augustus 1964 en 31 december 1964