Beeldhouwer: Suze Boschma-Berkhout
Materiaal: brons
Korfmakerspijp / Over de Kelders, Leeuwarden, ter hoogte van nr. 22
Onthuld op 13 maart 1976
__________
.
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag op 7 augustus 1976 van Margaretha Geertruida Zelle, beter bekend als “Mata Hari”, wilde VVV-Friesland een beeld van haar plaatsen in Leeuwarden. Suze Boschma-Berkhout, in die tijd woonachtig in Leeuwarden, kreeg van de VVV-Friesland opdracht een ontwerp te maken. Op 27 mei 1975 was het ontwerp gereed. De kosten voor de definitieve uitvoering werden begroot op f 17.000. De planning was om het beeld op 13 maart 1976 te plaatsen. De keuze voor de datum 13 maart was ingegeven door het feit dat Mata Hari in Parijs op 13 maart 1905 debuteerde als danseres. Waar het beeld geplaatst zou moeten worden, was nog niet duidelijk. Er werd gedacht aan plaatsing op de Korfmakerspijp in Leeuwarden, dichtbij Kelders 33, haar geboortehuis.
Op 25 september 1975 werd bekend dat de Commissie Monumentale Kunst van de Culturele Raad Leeuwarden aan Burgemeester en Wethouders van Leeuwarden het advies gegeven géén geld ter beschikking te stellen voor vervaardiging en plaatsing van “Mata Hari” (van de begrote f 17.000 zou f 10.000 door de gemeente Leeuwarden voor rekening worden genomen). De Commissie was van mening dat door een financiële bijdrage de mythevorming rond Mata Hari sterk zou worden gestimuleerd, hetgeen de Commissie ongewenst vond. In september 1975 werden binnen de Commissie Monumentale Kunst felle discussies gevoerd over de gang van zaken en het advies. Op 8 oktober 1975 besloot het college van Burgemeester en Wethouders wél financieel bij te dragen aan de vervaardiging en plaatsing van “Mata Hari”.
De perikelen rond het ontwerp en plaatsing van “Mata Hari” werden niet alleen breed uitgemeten in de Leeuwarder Courant. In de editie van 9 oktober 1975 besteedde Elseviers Magazine er vier pagina’s aan.
Op 26 november 1975 werd bekend dat het college van Burgemeester en Wethouders instemde met plaatsing van “Mata Hari” op de Korfmakerspijp, schuin tegenover haar geboortehuis aan De Kelder. De kosten voor de vervaardiging van het beeld werden gedragen door de gemeente Leeuwarden (f 10.000), het Provinciaal Anjerfonds (f 2000), de VVV Friesland (f 2500) en particulieren en bedrijven (f 3000). Voor de vervaardiging van de sokkel en de uitvoering van enkele kleine werkzaamheden werd nog geld gezocht. De planning was dat “Mata Hari” op 13 maart 1976 zou worden onthuld.
De kwestie rond de plaatsing van “Mata Hari” leidde ertoe dat de plaatsingsprocedure nog eens grondig onder de loupe zou worden genomen.
Op 27 februari 1976 werd bekend dat “Mata Hari” onthuld zou worden door Henricus W. Keikes, woonachtig in Leeuwarden en auteur van Het meisje Mata Hari, en Sam Waagenaar, auteur van De moord op Mata Hari. Wagenaar zou overkomen uit Rome, waar hij woonde en werkte. In het geboortehuis van Mata Hari was inmiddels de firma Niemeijer gevestigd. Met het oog op de onthulling besteedde de firma Niemeijer in haar etalage aandacht aan Mata Hari. Pers, radio en televisie uit binnen- en buitenland zouden bij de onthulling aanwezig zijn. Een dameskledingzaak, gevestigd in Kelders 35, maakte in een advertentie kenbaar dat zij op de dag van onthulling van “Mata Hari” haar collectie voorjaars- en zomerkleding zou onthullen.
Op 13 maart 1976, om 11.00 uur, werd “Mata Hari” onthuld door Keikes en Waagenaar. Het beeld ging schuil achter een op de sokkel geplaatst podium en was afgeschermd met een doek. De Leeuwarder Schutterij bracht het lied “Jij bent veel te mooi” ten gehore. Een inwoonster uit Rotterdam bracht een bloemenhulde namens Jan Marius de Vos, officier van het stoomschip Zeelandia waarmee Mata Hari in 1916 had gereisd en die tijdens die reis een verhouding met haar had.
Al snel na onthulling werd “Mata Hari” een toeristische trekpleister en een geliefd object voor fotografen.
Op 23 april 1981 is aan De Brol/Naauw het beeldje De Frisiaan onthuld, eveneens ontworpen door Suze Boschma-Berkhout, een paar honderd meter verwijderd van “Mata Hari”. “De Frisiaan” is later verplaatst naar de Brug Nieuwestad / hoek Klein Schavernek.
Bronnen:
– Leeuwarder Courant, 16 mei 1975, 27 mei 1975, 25 september 1975, 26 september 1975, 2 oktober 1975, 8 oktober 1975, 9 oktober 1975, 10 oktober 1975, 26 november 1975, 12 december 1975, 8 januari 1976, 27 februari 1976, 6 maart 1976, 8 maart 1976, 12 maart 1976, 15 maart 1976 en 12 juni 1976
Mata Hari: pseudoniem van Margaretha Geertruida (Griet, Gretha) Zelle (Leeuwarden, 7 augustus 1876 – Vincennes, 15 oktober 1917). Het pseudoniem “Mata Hari” stamt uit de tijd waarin zij in Parijs op 13 maart 1905 een begin maakte met haar carrière als exotisch danseres. Op 13 februari 1917 werd Mata Hari in Frankrijk gearresteerd. Zij werd beschuldigd van spionage. Op 24 juli 1917 werd zij ter dood veroordeeld. Op 15 oktober 1917 werd zij geëxecuteerd.