DE VIA SACRA
In de vroeg-christelijke eeuwen trokken pelgrims naar Jeruzalem om in de voetsporen van Jezus de weg te gaan die Hij op Zijn laatste levensdag gelopen had. Leden van de Franciscanen, die in de twaalfde en dertiende eeuw in het Heilige Land woonden en het beheer over de Heilige Plaatsen hadden, organiseerden een Via Sacra, waarin ze de bedevaartgangers langs de Heilige Plaatsen in Jeruzalem voerden. De Via Sacra voerde vanaf de Heilig Grafkerk op Golgotha (waar de bedevaartgangers verbleven) naar de plek waar het Laatste Avondmaal had plaatsgevonden.
DE KRUISWEG
In de veertiende eeuw kregen de Heilige Plaatsen in Jeruzalem waarlangs de Via Sacra voerde, de naam statie (halteplaats). Aangekomen bij een statie, was er voor de bedevaartgangers gelegenheid te bidden.
In de loop van de vijftiende eeuw ontstond uit de Via Sacra de huidige Kruisweg (Via Cruris), ook wel Lijdensweg (Via Dolorosa) genoemd. De Kruisweg voerde vanaf het paleis van Pontius Pilatus in Jeruzalem, waar Jezus ter dood was veroordeeld, naar Golgotha, waar Hij is gekruisigd, gestorven en begraven.
Omdat het slechts voor weinigen was weggelegd om naar Jeruzalem te reizen, werden bij kloosters en kerken in Europa kruiswegen aangelegd, waarbij de staties waren uitgebeeld door middel van bijvoorbeeld beeldengroepen en schilderijen. Aanvankelijk waren de staties gebaseerd op de Vier Evangeliën, waarbij aangetekend dat niet al de episodes die ontleend zijn aan de Vier Evangeliën, in elk van de Evangeliën zijn opgetekend. Later kwamen er ook staties, gebaseerd op een legende of op overlevering. Het aantal staties varieerde dan ook van zeven tot veertien.
Omstreeks 1740 bepaalde paus Clemens XII dat een Kruisweg uit veertien staties moest bestaan en werden alle Rooms-katholieke kerken verplicht een Kruisweg in of om hun kerk aan te leggen.
GOEDE VRIJDAG
In de Rooms-katholieke Kerk wordt in de Lijdensweek, de week voorafgaand aan Pasen, de veroordeling, het overlijden en de begrafenis van Jezus herdacht op Goede Vrijdag. Om drie uur ‘s middags is er een speciale kerkdienst, waarin de deelnemers door gebed, meditatie en zang de Kruisweg overwegen. Misdienaars, voorafgegaan door een acoliet die een kruis draagt, lopen langs de Kruiswegstaties en pauzeren bij elke statie. De voorganger noemt de naam en het onderwerp van de statie. Een gebed wordt uitgesproken en een lied of strofe wordt gezongen, bijvoorbeeld een strofe uit het Stabat Mater Dolorosa (vert.: De moeder stond door smart bevangen), een uit de veertiende eeuw stammend Lijdenslied.
In de huidige Rooms-katholieke wereld wordt het lijden van de mensen / de mensheid van onze tijd bezien in het licht van de Kruiswegstaties. De kerkdienst op Goede Vrijdag besteedt hieraan dan ook aandacht.
Bronnen:
– www.kruiswegstaties.nl
– www.tenbunderen.be
→ Leo Jungblut: “Kruiswegstaties” (Utrecht, H. Gerardus Majellakerk)