Beeldhouwer: Theo van de Vathorst
Materiaal: aluminium
Vervanging van de originele bronzen reliëfs die in oktober 2021 zijn gestolen
Oude Postweg / Oude Woudenbergse Zandweg, Austerlitz (sinds 29 maart 2023)
Onthuld op 17 mei 1974; op 2 november 2018 extra reliëf aangebracht
Het “UMO-monument” maakt deel uit van de fietsroute Beelden van Jits Bakker in het Sticht
__________
__________
de top van de obelisk, met sierband (de kap was in 2018 verwijderd)
twee reliëfs met fietstaferelen (1972/’74)
twee reliëfs met fietstaferelen (1972/’74)
twee reliëfs met fietstaferelen (1972/’74)
twee reliëfs met fietstaferelen (1972/’74)
signatuur op een van de reliëfs
“UMO-monument” met kap op de top rechtsboven reliëf “Bostijgers”
reliëf met de bestaansperiode van Rijwielpadvereniging Utrecht Met Omstreken
reliëf met de naam van Theo van de Vathorst
reliëf ter herinnering aan het 25-jarig bestaan van de Zeister fietsclub De Uitsmijters (2018)
1972/’74: ONTWERP EN ONTHULLING
Het “UMO-monument” is in 1972/’74 ontworpen door Theo van de Vathorst, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan in 1968 van Rijwielpadvereniging Utrecht Met Omstreken (UMO), opgericht in 1918. Het monument is vervaardigd in opdracht van de provincie Utrecht, als blijk van dank aan de oprichters van de rijwielpadvereniging. Als blijk van waardering voor de werkzaamheden van de UMO heeft de ANWB in 1969 een bewegwijzerde fietsroute van 34 kilometer uitgepijld, de UMO fietsroute, die de plaatsen Doorn, Driebergen, Zeist, Austerlitz, Maarn en Maarsbergen aandoet. In 1995 is deze fietsroute opgeheven.(1)
Op 17 mei 1974, daags voorafgaand aan de eerste jaarlijkse Landelijke Fietsdag, is het “UMO-monument” onthuld door ir. F.N. Sikkes, lid van de Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht. Theo van de Vathorst heeft in reliëfs de geschiedenis van het recreatieve fietsen uitgebeeld, beginnend in 1900 met de dolle mina’s en eindigend met een gezin dat in mei 1974 aan de eerste Landelijke Fietsdag deelnam.(2)
Op de reliëfs is een bonte reeks fietsen te zien waaronder eenwielers, bakfietsen, draisines en een tandem voor zes personen. Opvallend is de afbeelding van een fietser die in een stoel tussen twee grote wielen hangt. De fietser die zijn lekke band repareert, ontbreekt niet. Theo van de Vathorst heeft op één van de reliëfs zijn signatuur gegraveerd op een “paddestoel” (vierhoekige ANWB-wegwijzer voor fietsers) met de woorden FECIT 1972 (vervaardigd in 1972). Linksboven op één van de andere reliëfs staat de naam UMO.
1999: HARDLOOPCLUB DE BOSTIJGERS
In 1999 hadden de Bostijgers, een groep hardlopende mannen die in deze omgeving hun rondjes liepen, op het “UMO-monument” een reliëf laten aanbrengen met het opschrift “Bostijgers Zeist 1984-1999”, ter herinnering aan hun 15-jarig bestaan. Het reliëf was aangebracht zonder toestemming van Theo van de Vathorst en is na enige tijd verwijderd.
2018: 100 JAAR UMO EN 25 JAAR FIETSCLUB DE UITSMIJTERS
In 2018 was het 100 jaar geleden dat Rijwielpadvereniging Utrecht Met Omstreken was opgericht. Ter gelegenheid daarvan werd op 2 november 2018 een reliëf op het “UMO-monument” aangebracht, ter herinnering aan het 25-jarig bestaan (1993-2018) van de Zeister fietsclub De Uitsmijters. Het “UMO-monument” was het eindpunt van de fietstochten van De Uitsmijters.
Het reliëf toont een fietswiel met in het midden een triple-uitsmijter, een verwijzing naar de traditie van De Uitsmijters om na afloop van elke tocht een uitsmijter te eten bij eetcafé Pandarve, Slotlaan 163, Zeist.
Het reliëf, ontworpen door Theo van de Vathorst, is onthuld door Wouter Catsburg, wethouder Duurzaamheid, Mobiliteit, Openbare ruimte en ICT in Zeist.(3)
2006: VERNIELING VAN ÉÉN VAN DE RELIËFS
Volgens een artikel in de editie van 25 oktober 2021 in het Algemeen Dagblad is in of omstreeks 2006 één van de reliëfs van het “UMO-monument” in de omgeving waarin het monument staat, vernield aangetroffen. Het reliëf kon na restauratie worden teruggeplaatst.
2021: DIEFSTAL VAN DE RELIËFS EN DE SIERBAND
het “UMO-monument”, ontdaan van de bronzen reliëfs en de bronzen sierband (28 oktober 2121)
het “UMO-monument” na restauratie, voltooid in maart 2023
vier van de acht aluminium replica’s van de bronzen reliëfs
In oktober 2021 zijn de acht bronzen reliëfs die op de obelisk waren aangebracht, verdwenen, evenals de bronzen rand vlak onder de top. Daarbij heeft de obelisk schade opgelopen. Het reliëf dat naar fietsclub De Uitsmijters verwijst, is niet verdwenen, evenmin als het reliëf waarop de periode van bestaan van Rijwielpadvereniging UMO is vermeld en het reliëf waarop de naam van Theo van de Vathorst is vermeld.
Theo van de Vathorst, die het “UMO-monument” in 2018 volledig had laten restaureren (de bedekking van de top van de obelisk is toen verwijderd), reageerde erg geschokt op de verdwijning van de bronzen reliëfs. Voor zijn gevoel was hiermee de ziel van het monument om zeep geholpen. Het is niet zeker of restauratie mogelijk is.(4)
De gemeente Zeist heeft samen met Theo van de Vathorst de mogelijkheid om de reliëfs te restaureren en terug te plaatsen. De mallen van de reliëfs en de sierband waren nog bewaard gebleven. In opdracht van de gemeente Zeist heeft de firma Kunstwacht in Delft, gespecialiseerd in restauraties van kunstwerken, aluminium replica’s gemaakt van de reliëfs en de sierband.(5) De replica’s en sierband zijn uitgevoerd in een vaalgrijze kleur. Kunstwacht heeft tijdens de vervaardiging overleg gevoerd met de gemeente Zeist, Theo van de Vathorst en na diens overlijden (21 januari 2022) met diens erfgenamen.(6)
In het najaar van 2022 hebben leden van fietsclub De Uitsmijters met een grote hoeveelheid zand de heuvel rond het “UMO-monument” verhoogd tot de oorspronkelijke hoogte.(7)
Noten:
(1) Zie: https://twmvanberkel.wordpress.com/2014/05/17/maarnse-zandgat/.
(2) De Kampioen, juni 1974.
(3) De Nieuwsbode, 2 november 2018.
(4) Beeldhouwer Theo van de Vathorst kan wel huilen […] (Nils de Kruijff, Algemeen Dagblad, 25 oktober 2021).
(5) Instagram-pagina gemeente Zeist. De firma Kunstwacht heeft laten weten dat de replica’s en de sierband zijn vervaardigd in aluminium.
(6) Mededeling P.J.W.M. Schulten, Kunstwacht, Delft.
(7) Mededeling Ton van Rijnsoever (fietsclub De Uitsmijters).
| OPROEP weet u waar de originele reliëfs zijn? heeft u informatie die kan leiden tot het vinden van de reliëfs en/of het aanhouden van de dieven? bel dan met het landelijk politienummer: 0900-8844 bij voorbaat dank |