Beeldenpark Jits Bakker herbergt een permanente tentoonstelling van beelden en beeldengroepen van Jits Bakker
Landgoed Beerschoten, De Holle Bilt 6, De Bilt
Dagelijks geopend tussen zonsopgang en zonsondergang
Toegang gratis
Beeldenpark Jits Bakker maakt deel uit van de fietsroute Beelden van Jits Bakker in het Sticht
Beeldenpark Jits Bakker, een museumbeeldenpark op landgoed Beerschoten aan de oostelijke rand van De Bilt, herbergt een permanente tentoonstelling van 31 beelden en beeldengroepen, vervaardigd door Jits Bakker, beeldend kunstenaar die van 1974 tot aan zijn overlijden in 2014 heeft gewoond en gewerkt in De Bilt. Deze beelden en beeldengroepen zijn een afspiegeling van zijn beeldhouwkundig werk. Ze laten de thema’s zien waar hij zich door heeft laten inspireren: alledaagse mensen, dans, erotiek, intimiteit, liefde, muziek, mythologie, sport en de Tweede Wereldoorlog, en de materialen die hij heeft gebruikt: brons, graniet en marmer.
Beeldenpark Jits Bakker is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.
EEN CADEAU AAN DE INWONERS VAN DE BILT
Beeldenpark Jits Bakker was een cadeau van Jits Bakker aan de inwoners van De Bilt, waarin hij jarenlang werkzaam was. Onder het motto “kunst voor de gemeenschap” wilde hij hen de mogelijkheid bieden om in een mooie omgeving te genieten van zijn beelden. In zijn idee zou het beeldenpark naast een museale waarde ook een educatieve waarde hebben. Scholieren zouden via speciale programma’s kennis kunnen maken met zijn beelden en beeldengroepen en zijn manier van werken.
DE ONTSTAANSGESCHIEDENIS
De ontstaansgeschiedenis van Beeldenpark Jits Bakker gaat terug tot 1990, toen er een toenemende behoefte ontstond aan een permanente tentoonstelling van beelden van Jits Bakker. Jonkheer Lodewijk de Geer, voorzitter van stichting Het Utrechts Landschap, opperde het idee een beeldenpark met beelden van Jits Bakker aan te leggen. Om dit mogelijk te maken, werd in 1996 de Stichting Beelden op Beerschoten opgericht. Het stichtingsbestuur bestond uit Jits Bakker, jonkheer Lodewijk de Geer, Fokke Gietema (directeur Grontmij NV), Jaap Schuttevaer (notaris te Utrecht) en Alexander Tchernoff (burgemeester van De Bilt).
De aanleg en inrichting van het beeldenpark werd mogelijk gemaakt door stichting Het Utrechts Landschap (eigenaar van landgoed Beerschoten), de gemeente De Bilt, Grontmij NV (voormalig werkgever van Jits Bakker en eigenaar van landhuis Beerschoten) en de provincie Utrecht. Financiële steun kwam van Boon makelaars (Bilthoven), Bouwfonds Cultuurfonds, H.J. Jurriëns BV aannemingsbedrijf, J. en G. de Jong, het K.F. Heinfonds, de Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij, het nabijgelegen Motel De Biltsche Hoek, NBM-Amstelland, Rabobank De Bilt, schildersbedrijf Johan van Doorn, de stichting C.A.I. en het V.S.B.-fonds.
HET OORSPRONKELIJK ONTWERP
Beeldenpark Jits Bakker is in de 1990-er jaren ontworpen door de tuin- en landschapsarchitecten Pieter Blaauboer en Angrid Tilanus, in nauwe samenwerking met Jits Bakker.
Bij het ontwerp pasten Blaauboer en Tilanus de Zocherse landschapsstijl toe, die ook gebruikt was bij de aanleg en inrichting van de andere landschapstuinen van landgoed Beerschoten. Een meanderende waterpartij, open en gesloten achtergronden (bomen, heesters, heggen, riet), slingerende wandelpaden en glooiende gazons maakten deel uit van hun ontwerp. Met behulp van deze landschapselementen creëerden zij zichtlijnen waardoor de beelden op uiteenlopende manieren tegen verschillende decors te zien zouden zijn.
Jits Bakker heeft de beelden en beeldengroepen stuk voor stuk een bepaalde plaats langs de wandelroute gegeven. “Paradise Gardens” bijvoorbeeld werd links voor Paviljoen Beerschoten geplaatst en fungeerde als voorpost. Dit beeld moest de bezoekers van het beeldenpark verwelkomen en hen duidelijk maken dat ze op het punt stonden een paradijs te betreden, een tuin van genot. De ingang van het beeldenpark werd gevormd door twee bronzen deuren: de “Icarus-poort” en de “Dansnimf-poort”. In de ogen van Jits Bakker symboliseert de “Icarus-poort” de mens die zich uitstrekt en uitvliegt naar in het geval van het beeldenpark het verhevene van de beeldende kunst. De “Dansnimf-poort” attendeert de bezoeker op de pure schoonheid in de diverse vormen en kleuren van de beelden en beeldengroepen.
Op de sokkel van elk beeld was een plaatje aangebracht met het volgnummer van het beeld en de naam. Ten behoeve van blinden en slechtzienden waren de namen ook in braille vermeld. Het stond de bezoekers vrij om van de wandelpaden af te gaan en de beelden van dichtbij te bewonderen en aan te raken.
DE BEELDEN EN BEELDENGROEPEN
Jits Bakker heeft uit zijn kunstwerken een selectie gemaakt ten behoeve van het beeldenpark. De selectie omvat twee bronzen reliëfs, drie beelden, ontworpen en vervaardigd in carrara marmer, drie beelden, ontworpen en vervaardigd in labrador graniet, bronzen uitvoeringen van beelden, oorspronkelijk ontworpen en vervaardigd in carrara marmer en labrador graniet, en een aantal in brons gegoten beelden.
Voor het beeld “Elvis”, de zanger Elvis Presley uitbeeldend, is enkele jaren na de opening van het beeldenpark het beeld “Panfluitspeler” in de plaats gekomen.
2003-2012: diefstal en andere schade
Tussen 2003 en 2012 zijn diverse malen beelden en beeldengroepen gestolen uit het beeldenpark. In januari 2003 werd “Aan de borst” gestolen. Eind oktober 2003 weren “Stiertje” en “Tourrenners” (tegenwoordige naam: “Toerrenners”) gestolen. “Tourrenners” is eind oktober 1994 in Den Haag teruggevonden en herplaatst. Het huidige exemplaar van “Stiertje” is een replica.
In maart 2012 werden “Paardentorso’s”, “Remember September Arnhem ’44” (tegenwoordige naam: “De parachutist”) en “Trapmoedertje” (tegenwoordige naam: “Felices”) gestolen. Van “Remember September Arnhem ’44” en “Trapmoedertje” zijn kort na de diefstal replica’s geplaatst, van “Paardentorso’s” is in augustus 2020 een replica geplaatst.
Tijdens onderhoudswerkzaamheden in de waterpartij van het beeldenpark raakte het beeld “Elia” (tegenwoordige naam: “Elia en de raven”) beschadigd. De Stichting Jits Bakker Collectie heeft het beeld in opslag genomen en gerestaureerd.
November 2018: nieuwe namen
In november 2018 voegde de Stichting Jits Bakker Collectie aan haar website een pagina toe met foto’s van de beelden en beeldengroepen in Beeldenpark Jits Bakker. Op die pagina zijn een aantal beelden en beeldengroepen van nieuwe namen voorzien; een aantal van van de oude namen waren niet zozeer namen maar “werktitels”. Van één van de beeldengroepen is de schrijfwijze van de naam aangepast aan de hedendaagse spelling. De naamplaatjes zijn niet aangepast.
DE LOTGEVALLEN IN DE LOOP DER JAREN
1999: Museum Beelden op Beerschoten
Op 12 juni 1999 is Beeldenpark Jits Bakker geopend onder de naam “Museum Beelden op Beerschoten”. Bij deze gelegenheid werd een raamwerk met glasmozaïek geplaatst met ervoor een rond bronzen bord met de namen van de gemeente De Bilt, de provincie Utrecht, de Grontmij en Het Utrechts Landschap en de namen van de initiatiefnemers en de sponsoren van Museum Beelden op Beerschoten. Dit kunstwerk is niet meer aanwezig.
De toegang tot Museum Beelden op Beerschoten was gratis. De wandelpaden in het park waren dusdanig aangelegd, dat ze ook begaanbaar waren voor rolstoelgebruikers. Her en der waren marmeren banken geplaatst. Een aantal grote voetstukken dienden eveneens als zitgelegenheid. Ten behoeve van blinden en slechtzienden (die een beeld betasten om een indruk te krijgen van de vorm en van wat het voorstelt) waren de naambordjes van de beelden en beeldengroepen voorzien van namen in brailleschrift.
In de loop der jaren kon Museum Beelden op Beerschoten zich bij de inwoners van De Bilt verheugen in een toenemende bekendheid en populariteit. Jaarlijks wordt het beeldenpark door tienduizenden mensen bezocht.
2009: Provinciaal JitsArt Museum
Op 14 maart 2008 gaf Jits Bakker aan de provincie Utrecht te kennen de beelden en beeldengroepen in het beeldenpark aan de provincie Utrecht te willen schenken, zodat dit deel van zijn collectie beelden en beeldengroepen behouden en bijeen zou blijven. Op 10 september 2008 werd de schenking aanvaard.
Op 13 maart 2009 ging het economisch eigendom van de beelden en beeldengroepen in het beeldenpark over op de provincie Utrecht. Het beeldenpark kreeg de naam “Provinciaal JitsArt Museum”. Het juridisch eigendom van de beelden en beeldengroepen bleef bij de Stichting Provinciaal Beeldenpark Jits Bakker.
2020: Beeldenpark Jits Bakker
In de jaren na 2010 ging Het Utrechts Landschap zich richten op natuurbeheer. In 2015 werden plannen ontwikkeld tot herinrichting van landgoed Beerschoten. In deze plannen was geen plaats meer voor het Provinciaal JitsArt Museum, dat bestempeld werd als een “Teletubbie-landschap” (Teletubbies: BBC-televisieserie voor peuters, waarin vier poppen in holen wonen die in heuvels zijn aangelegd). Het Utrechts Landschap verzocht de provincie Utrecht, die inmiddels ook juridisch eigenaar van de beelden en beeldengroepen was geworden, na te gaan of ze elders konden worden geplaatst.
De provincie Utrecht liet onderzoeken of de beelden en beeldengroepen geplaatst konden worden in de tuin van het nabijgelegen Provinciehuis aan de Archimedeslaan in Utrecht. In het voorjaar van 2016 werd besloten hiervan af te zien. De tuin zou slechts in beperkte mate toegankelijk zijn en de kerntaken van de provincie Utrecht lieten deze plaatsing en het onderhoud dat eraan verbonden was, niet toe.
Vervolgens werd de mogelijkheid onderzocht de beelden en beeldengroepen in Oosterbeek te plaatsen of in Renkum, de geboorteplaats van Jits Bakker. Ook werd onderzocht of ze geplaatst konden worden in het Máximapark in de nieuw gebouwde Utrechtse Vinex-wijk Leidsche Rijn. De VVD-fractie in de provincie Utrecht sprak haar voorkeur uit voor herplaatsing in de provincie Utrecht, zonder zich uit te spreken over een specifieke plaats. De D66-fractie in Nieuwegein opperde dat de beelden en beeldengroepen uitstekend in Nieuwegein zouden passen.
Landgoed Mariëndaal in Renkum leek de meest geschikte locatie. Hier zou plaatsing mogelijk zijn van alle beelden en beeldengroepen, overeenkomstig de wens van de erfgenamen van Jits Bakker dat de collectie beelden en beeldengroepen bijeen zou blijven, zoals Jits Bakker had bedoeld. Zij stonden dan ook welwillend tegenover verplaatsing van de beelden en beeldengroepen naar landgoed Mariëndaal.
Bij inwoners van De Bilt, donateurs van Het Utrechts Landschap en het merendeel van de gemeenteraadsfracties in De Bilt stuitten de plannen van Het Utrechts Landschap en het verplaatsen van de beelden en beeldengroepen naar elders op grote weerstand. Op initiatief van de gemeenteraadsfractie van D66 werd een petitie gestart tot behoud en onaangetast laten van het Provinciaal JitsArt Museum. Deze petitie, die 2500 keer werd ondertekend, werd aangeboden aan Het Utrechts Landschap. In antwoord hierop gaf Het Utrechts Landschap te kennen als gastheer van de beelden en beeldengroepen te willen blijven fungeren maar de jaarlijkse kosten voor beveiliging, onderhoud en verzekering niet wilde dragen.
Later in 2016 bleek dat de provincie Utrecht de jaarlijkse beveiligingskosten niet voor rekening wilde nemen. Dit zou betekenen dat de beelden en beeldengroepen alsnog naar elders zouden worden verplaatst. Eind november 2016 diende Peter Schlamilch (Forza De Bilt) samen met de fracties in De Bilt van D66 en GroenLinks een motie in ter behoud op landgoed Beerschoten van het beeldenpark. De inwoners van De Bilt werden opgeroepen een mail te sturen naar Forza De Bilt waarin zij protest aantekenden tegen verplaatsing naar elders. Forza De Bilt zou de mails bundelen en overhandigen aan de provincie Utrecht.
In maart 2017 gingen de plannen om de beelden en beeldengroepen elders onder te brengen, van tafel. Tussen 2017 en 2019 vond overleg plaats tussen de Stichting Jits Bakker Collectie, de provincie Utrecht, de gemeente De Bilt en Het Utrechts Landschap over de toekomst van het beeldenpark. In oktober 2018 kreeg Bureau Maris – Vormgevers van stad en landschap de opdracht een herinrichtingsplan te ontwerpen. De keuze viel op één van de herinrichtingsplannen. Hierin kreeg het beeldenpark een nieuwe toegang: de uit haagbeuken bestaande berceau rechts van het paviljoen (berceau: een pad met aan weerszijden planten die elkaar aan de bovenzijde raken en op die manier een tunnel vormen). De wandelroute werd herzien in een rondgang met de contouren van een klaverblad, het pad door het midden van het beeldenpark werd geslecht. Sommige beelden en beeldengroepen hebben elders in het beeldenpark een plek gekregen. Er zijn bomen, planten en vaste struiken bijgeplant. Op de heuvel waarop “Paardentorso’s” staat, is een bloemenweide ingezaaid. Door de plaatsing van replica’s van ontbrekende beelden en beeldengroepen en de terugplaatsing van een gerestaureerde beeldengroep is de collectie weer compleet.
In het najaar van 2020 maakte Het Utrechts Landschap plannen kenbaar om de entreefunctie van Paviljoen Beerschoten (het informatiecentrum van landgoed Beerschoten) verder te ontwikkelen. Het Paviljoen zou een horecafunctie krijgen en van een terras worden voorzien. De bestaande parkeerplaats zou worden uitgebreid en voor peuters zou er een natuurspeeltuin worden aangelegd. Deze speeltuin was naast de nieuw gecreëerde ingang van Beeldenpark Jits Bakker gepland. Biltse gemeenteraadsleden maakten de Stichting Jits Bakker Collectie hierop attent. Aan de bezwaren die de stichting tegen de plannen inbracht, is uiteindelijk niet tegemoet gekomen.
In januari 2021 maakten de betrokken partijen de voltooiing van de herinrichting van het beeldenpark bekend. De Provincie Utrecht deed dit op haar website op 18 januari 2021; Het Utrechts Landschap deed dit op haar website op 19 januari 2021; de gemeente De Bilt deed dit op haar website op 22 januari 2021 en op 22 januari 2021 verscheen in het Algemeen Dagblad een uitvoerig interview met Tibo van de Zand, voorzitter van de Stichting Jits Bakker Collectie.
Over de voltooiing van de herinrichting van het beeldenpark is een persbericht uitgegaan dat in diverse dagbladen en weekkranten is gepubliceerd.
Het vernieuwde beeldenpark draagt de naam Beeldenpark Jits Bakker.
In 2022 zijn in opdracht van Het Utrechts Landschap lage, houten relingen langs een aantal wandelpaden geplaatst ter bescherming van de beplanting. Hierdoor zijn sommige beelden niet mee vrij benaderbaar.
Bronnen:
– Algemeen Dagblad, 24 maart 2017 en 14 november 2020
– De Biltsche Courant, 24 november 2016
– D66, fractie Nieuwegein, 20 april 2016
– gestolenkunst.nl
– jitsbakkercollectie.com
– notitie Stichting Jits Bakker Collectie tbv Commissie BEM, 27 maart 2017
– Omroep Gelderland, 28 maart 2017
– Provincie Utrecht: memorandum, 18 november 2008
– Provincie Utrecht: memorandum, 13 mei 2019
– Reformatorisch Dagblad, 7 mei 2020
– VVD provincie Utrecht, 21 april 2016
ATELIER “DE KOOI”
Op een steenworp afstand van Beeldenpark Jits Bakker bevindt zich atelier “de kooi”, waar Jits Bakker van 1974 tot aan zijn overlijden in 2014 heeft gewoond en gewerkt. Met enige regelmaat worden hier open dagen gehouden waarop u beelden, schilderijen, sieraden en tekeningen kunt bekijken die Jits Bakker heeft vervaardigd en schilderijen, vervaardigd door zijn zoon Tibo, rechtsopvolger en voorzitter van de Stichting Jits Bakker Collectie.
Op het terrein van atelier “de kooi” is een beeldentuin met beelden en beeldengroepen, vervaardigd door Jits Bakker.
Het adres van atelier “de kooi”: De Holle Bilt 16-18, De Bilt. Informatie over open dagen en andere activiteiten: https://www.jitsbakkercollectie.com.
LANDGOED BEERSCHOTEN
Landgoed Beerschoten is ontstaan uit een uithof (boerderij) die eigendom was van het Vrouwenklooster van Benedictinessen. Dit klooster is ontstaan in het begin van de twaalfde eeuw en is in 1585 afgebroken. Op de plek waar het Vrouwenklooster vroeger stond, staan nu de gebouwen van het KNMI.
In 1680 werd de boerderij en de daarbij horende grond ter grootte van zeven hectare aangekocht door mr. Jacob Maertens, schepen in de vroedschap van Utrecht. De grond droeg de naam “Vrijdthoff van Beerschoten”. Hij liet de boerderij tot buitenplaats verbouwen.
In de loop der eeuwen breidden de eigenaren van landgoed Beerschoten hun grondgebied uit door aankopen van omliggende percelen.
De landschapstuinen van landgoed Beerschoten dateren uit het begin van de negentiende eeuw en zijn ontworpen door Jan David Zocher jr. In 1850 en latere jaren zijn de tuinen opnieuw ingericht. Het huidige landhuis dateert uit 1890/’91 en is gebouwd op de plek waar zijn voorganger in vlammen is opgegaan.
In 1966 werd landgoed Beerschoten eigendom van Stichting Het Utrechts Landschap. Het landhuis en de directe omgeving ervan met onder andere een ijskelder en een oranjerie werden in dat jaar eigendom van Grontmij NV.
Paviljoen Beerschoten, het voormalige koetshuis van landgoed Beerschoten, fungeert vandaag de dag als informatiecentrum van het landgoed. Vanuit Paviljoen Beerschoten kunt u met paaltjes gemarkeerde wandelingen maken door de landgoederen Beerschoten en Houdringe en door het Panbos. Vanuit Paviljoen Beerschoten kunt u ook wandelingen maken onder begeleiding van een boswachter.
In de zomer worden er achter Paviljoen Beerschoten, aan de rand van Beeldenpark Beerschoten, openluchtconcerten gehouden.
Informatie over landgoed Beerschoten, de openingstijden van het informatiecentrum en de activiteiten van Het Utrechts Landschap: https://www.utrechtslandschap.nl.