Beeldhouwer: João Antero
Materiaal: dolomiet
Burgemeester H.G. van Kempensingel, Woerden
Onthuld op 3 oktober 1998
Vervaardigd tijdens het Internationaal Beeldhouwers Symposium (Exercitieveld, Woerden, 8-19 mei 1997)
__________
__________
.
HET INTERNATIONAAL BEELDHOUWERS SYMPOSIUM
Op initiatief van de beeldhouwer Karl Prantl (Pöttsching, AT, 5 november 1923 – 8 oktober 2010) werd in 1959 St. Margrethen (Burgenland, AT) het eerste symposium van internationale steenbeeldhouwers gehouden onder de naam Sympsion Europäischer Bildhauer. Het concept was dat beeldhouwers gedurende een bepaalde periode kunstwerken zouden vervaardigen in een gemeenschappelijke werkplaats. Het symposium zou als ontmoetingsplaats fungeren voor beeldhouwers uit verschillende landen. In 1959 namen naast Prantl elf beeldhouwers uit acht landen aan het symposium deel. Zij vervaardigden hun kunstwerken in een tijdsbestek van drie maanden. De kunstwerken werden ter plekke geëxposeerd.
In 1959 namen naast Prantl elf beeldhouwers uit acht landen aan het symposium deel. Zij vervaardigden hun kunstwerken in een tijdsbestek van drie maanden. De kunstwerken werden ter plekke geëxposeerd.
Het symposium van 1959 was het eerste van een lange reeks symposia van beeldhouwers die in de loop der jaren, tot op de dag van vandaag, in diverse landen in Europa, Azië en de Verenigde Staten worden gehouden. De Nederlandse benaming luidt: “Internationaal Beeldhouwers Symposium”.
De editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium
Op initiatief van Jan Vermaat en de Woerdense kunstschilder J.R.S. (Jos) Vermeulen werd Woerden de plaats waar van 8 tot 19 mei 1997 de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium zou worden gehouden. Het symposium werd mogelijk gemaakt door de Rotaryclubs Woerden, waarvan Jan Vermaat lid was, en Woerden-OudeRijn.
Het symposium zou plaatsvinden op het Exercitieveld (Exercitieterrein) in het centrum van Woerden. Hierdoor kon de tweede jaarlijkse Woerdense Paardendag, die op 8 mei 1997 op het Exercitieveld zou worden gehouden, geen doorgang kon vinden.
Het doel van de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium was de inwoners van Woerden, de beeldhouwers en het ambacht van beeldhouwen dichter tot elkaar te brengen.
Het thema van de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium was: “Water in steen verbeeld”. Het stond de inzenders vrij om dit thema naar eigen inzicht vorm te geven. Van de zestig beeldhouwers die een voorontwerp hadden ingediend, werden er tien uitgenodigd om tijdens het symposium het beeld dat zij voor ogen hadden, te vervaardigen. Twee van hen waren afkomstig uit België, twee andere deelnemers uit Roemenië; de overige deelnemers waren afkomstig uit Frankrijk, Italië, Nederland, Portugal, Spanje en Turkije. Joseph B.C. (Joop) Wouters (Zwijndrecht, 7 mei 1942), de Nederlandse deelnemer, zou een beeld vervaardigen, getiteld “Golf met zwemmer”. Jan Vermaat, die vanwege zijn hoedanigheid als organisator buiten mededinging meedeed, gaf met “Permanent wave” een humoristische draai aan het thema.
Het symposium
Op 8 mei 1997 werd het Internationaal Beeldhouwers Symposium geopend door Herman Arnold van Zwieten (Velsen, 21 december 1940 – Woerden, 23 november 2004), burgemeester van Woerden. De beeldhouwers werkten in een grote tent op het Exercitieveld. Het publiek kon alle dagen – met uitzondering van zondag – een kijkje nemen en voor scholen werden rondleidingen georganiseerd. In totaal werden er elf beelden vervaardigd.
De prijsuitreiking vond plaats op 19 mei 1997, de laatste dag van het Internationaal Beeldhouwers Symposium. João Antero (Portugal, 1949) werd als winnaar aangewezen. Jhr. drs. Pieter Adriaan Cornelis Beelaerts van Blokland (Heerjansdam, 8 december 1932), commissaris van de Koningin in de provincie Utrecht, overhandigde hem een cheque ter waarde van f 3000,-. Het beeld dat Antero heeft vervaardigd, draagt de naam “Organic source”. Op de linker zijkant van de later vervaardigde sokkel is in het Portugees de benaming “CANAL P/FONTE ORGÂNICO” gegraveerd (vert.: biologisch kanaal / bron).
Op de bovenzijde van het beeld heeft João Antero een goot uitgehouwen en er bladeren in uitgebeeld. Waartoe het gat in het midden van de goot dient, is mij niet duidelijk. Aan de rechterzijde van het beeld kan het regenwater via een sleuf naar beneden stromen.
De plaatsing van de beelden
Na afloop van het symposium werden de beelden aan de gemeente Woerden geschonken. Het oorspronkelijk plan was om ze te plaatsen in het arboretum in landgoed Bredius in het centrum van Woerden, dicht bij het Exercitieveld. Dit ging niet door. Eén van de Roemeense deelnemers aan het symposium stelde voor de beelden langs de Burgemeester H.G. van Kempensingel in Woerden te plaatsen. Hiervoor moest een artikel-19 procedure worden doorlopen om vrijstelling te verkrijgen van het bestemmingsplan voor dit deel van Woerden. De omwonenden moesten hun wensen ten aanzien van de opstelling van de beelden kenbaar kunnen maken (niet alle omwonenden waren even enthousiast over de kunstwerken, de komst ervan en het zicht dat ze erop zouden krijgen). Ook moesten er sokkels voor de beelden worden vervaardigd.
Op 3 oktober 1998 werden de beelden, met uitzondering van “Permanent wave”, langs de Burgemeester H.G. van Kempensingel geplaatst. Het thema “Water in steen verbeeld” kreeg door de plaatsing langs de singel een extra dimensie. “Permanent wave” werd bij zorgcentrum Weddesteyn aan de Utrechtseweg 50 in Woerden geplaatst, aangekocht als het was door het zorgcentrum. Het bedrag van de aankoop kwam ten goede aan de organisatie van het symposium.
De beelden werden onthuld door Herman Arnold van Zwieten, burgemeester van Woerden. Ter gelegenheid van de onthulling was een boekje uitgebracht met beschrijvingen van de beelden en de beeldhouwers. Burgemeester Van Zwieten reikte aan Jos Vermeulen een gemeentelijke onderscheiding uit vanwege diens aanhoudende inspanningen om het symposium tot een succes te maken.
De Woerdense Cultuurprijs
Op 13 december 1997 werd de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium bekroond met de Woerdense Cultuurprijs. De jury was van mening dat het symposium het grootste en meest innovatieve cultuurelement in Woerden in 1997 was. De prijs, een cheque ter waarde van f 5000,-, werd in ontvangst genomen door Jos Vermeulen, Jan Vermaat en Cees Laan (Rotary Woerden).
Het beeld “Wachter”
Op 18 december 1999 is in een tuin aan de Van der Valk Boumanlaan in Woerden het beeld Wachter geplaatst, vervaardigd door Jan Vermaat. “Wachter”, ook bekend onder de naam “Scherf”, is gemaakt van een restant (scherf) van materiaal, gebruikt tijdens het Internationaal Beeldhouwers Symposium.
De editie-2007 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium
In 2007, tien jaar na de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium, werd Woerden de editie-2007 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium gehouden. Jan Vermaat, inmiddels woonachtig en werkzaam in Friesland, was wederom één van de initiatiefnemers. Het symposium vond plaats op het Defensie-eiland. De organisatie lag wederom in handen van de Rotaryclubs Woerden en Woerden-Oude Rijn.
Het thema van de editie-2007 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium was: Sitting Art. De tien deelnemende kunstenaars, afkomstig uit Estland, Grieks-Cyprus, Hongarije, Malta, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slovenië en Slowakije, landen die in 2004 waren toegetreden tot de Europese Unie, hadden de opdracht om uit duurzaam materiaal een kunstwerk te vervaardigen voor de openbare ruimte, waarop men zou kunnen zitten. Het publiek kon het werkterrein op het Defensie-eiland bezoeken en voor scholen werden rondleidingen georganiseerd.
Zoals zij ook hadden gedaan met de beelden die waren vervaardigd tijdens de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium, schonken de Rotaryclubs de tien beelden die tijdens de editie-2007 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium waren vervaardigd, aan de gemeente Woerden. Zeven van deze beelden werden in Woerden geplaatst; de overige drie werden geplaatst in de deelgemeenten Harmelen, Kamerik en Zegveld. De formele overdracht van de beelden vond plaats op 17 september 2009. Ze gingen deel uitmaken van de kunstcollectie van de gemeente Woerden.
Tumult in 2012
In 2012 begon de gemeente Woerden met de uitvoering van het project Kunstschatten van Woerden. De gemeente streefde ernaar de gemeentelijke kunstcollectie en de kunst in de openbare ruimte up-to-date te krijgen. De kunstwerken zouden waardevol moeten zijn voor Woerden en zichtbaar moeten zijn voor de inwoners van Woerden. Ze zouden ook goed te onderhouden moeten zijn. Hiertoe werden de aanwezige kunstwerken beoordeeld. Het beheer van beide collecties zou in handen moeten komen van het Stadsmuseum.
Op 26 september 2012 publiceerde de gemeente Woerden een “ontzamellijst”, een voorlopige lijst met namen van kunstwerken die zij wilde afvoeren omdat zij in de ogen van de gemeente hun artistieke waarde en publiekswaarde hadden verloren. De betrokken kunstwerken zouden in eerste instantie worden teruggegeven aan de kunstenaars die ze hadden vervaardigd. Als een kunstenaar het kunstwerk niet terug wilde hebben, zou het worden verkocht; het kon ook worden geadopteerd.
In de ontzamellijst was onder nummer A050-A060 over de beelden langs de Burgemeester H.G. van Kempensingel geschreven dat ze geen relatie hadden met de omgeving waarin ze stonden en zodoende niet pasten in de kerncollectie van de gemeente Woerden. Verder was geschreven dat ze het resultaat waren van een tijdelijke manifestatie (de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium) en inmiddels dertien jaar in de openbare ruimte stonden. In de opsomming was ook “Permanent wave” genoemd, hoewel dit beeld aan de Utrechtseweg 50 stond en niet aan de Burgemeester H.G. van Kempensingel. De gemeente Woerden wilde zich dus ontdoen van alle beelden die tijdens de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium waren vervaardigd. In de ontzamellijst was met geen woord gerept over het succes van het symposium en de prijs die eraan toegekend was.
De ontzamellijst, in de volksmond en de media “afstootlijst kunstwerken” genoemd, leidde tot felle protesten, onder meer geuit in een brief aan B en W van Woerden, gedateerd op 6 oktober 2012. In deze bief werd verbazing uitgesproken over het feit dat kunstwerken, vervaardigd tijdens een latere editie van het Internationaal Beeldhouwers Symposium (de editie-2007), niet op de lijst stonden. De naam van de afzender is weggelakt maar uit het feit dat betrokkene zich als beeldhouwer presenteerde wiens beelden in onder andere Woerden staan en uit het feit dat rechtsboven aan de brief de plaatsnaam Kamerik staat, kan worden afgeleid dat de brief is opgesteld door de in Kamerik woonachtige Taeke Friso de Jong, wiens beelden Beschutten beschermen, Drie schaatsers, Drukkers in verzet en Moeder en kind in Woerden zijn geplaatst.
Als het aan de samenstellers van de ontzamellijst had gelegen, waren de dagen van de elf beelden, vervaardigd tijdens de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium, geteld. De kunstwerken, die deels in vervallen staat verkeerden, zijn uiteindelijk niet afgevoerd maar gerestaureerd. De Rotaryclubs verzorgen nog steeds het jaarlijks onderhoud ervan. In tegenstelling tot de beelden, vervaardigd tijdens de editie-2007 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium, maken de beelden, vervaardigd tijdens de editie-1997 van het Internationaal Beeldhouwers Symposium geen deel uit van de huidige kerncollectie beelden van de gemeente Woerden. Waarschijnlijk zijn zij in de jaren na 2012 geadopteerd.
Bronnen:
– brief inzake afstootlijst kunstwerken, 6 oktober 2012
– cultuurlokaal, 15 september 2009 en 25 september 2012
– gemeente Woerden, ontzamellijst
– gemeenteraad Woerden, 31 januari 2012
– Kunstkring Woerden: interviews met Jan Vermaat
– Wikipedia: Symposion Europäischer Bildhauer)
– Woerden TV, afstootlijst kunstwerken, 25 september 2012
– Woerdense Courant, 27 december 1996, 13 maart 1997, 1 mei 1997, 4 december 1997, 18 december 1997, 7 mei 1998, 8 oktober 1998 en 20 juni 2021