Ontwerp en uitvoering: De Strakke Hand
Materiaal: verf
Zijgevel Burgemeester Reigerstraat 9, Utrecht
Onthuld op 19 oktober 2019
__________
.
“Prof. Buys Ballot onderzoekt het dopplereffect” is de eerste “Utrechtse muurformule” die De Strakke Hand in Utrecht op gevels heeft aangebracht in opdracht van de Utrechtse natuurkundigen Sander Kempkes en Ingmar Swart. De muurformule toont professor Buys Ballot (Christophorus Henricus Dedericus Buis Ballot, Kloetinge, 10 oktober 1817 – Utrecht, 3 februari 1890, meteoroloog, natuur- en scheikundige), tijdens zijn onderzoek in 1845 naar het dopplereffect, beschreven in 1842 door Johan Christian Andreas (Christian) Doppler (Salzburg, 29 november 1803 – Venetië, 17 maart 1853, wis- en natuurkundige). Doppler had het principe beschreven dat een trilling, uitgezonden door een bron, anders wordt waargenomen als de bron zich verplaatst ten opzichte van de waarnemer van de trilling. Buys Ballot was de eerste wetenschapper die het dopplereffect aantoonde. Op 3 juni 1845 liet hij een stoomtrein met wagon, waarop een hoornblazer op een hoorn voortdurend één en dezelfde toon blies, over de spoorlijn Utrecht-Maarssen rijden. Mensen op de perrons en in de trein luisterden naar het geluid en noteerden hun waarnemingen, waaruit Buys Ballot conclusies kon trekken.
Noch Doppler, noch Buys Ballot hebben beseft dat zij met het dopplereffect de basis zouden leggen voor technieken die in de huidige medische wetenschap en technologie niet meer weg te denken zijn, zoals de Doppler radar die in gebruik is bij het KNMI, en echoscopische flowmetingen in de geneeskunde.
Op “Prof. Buys Ballot onderzoekt het dopplereffect” zijn links drie personen afgebeeld. De middelste persoon is Buys Ballot. Op de spoorbaan is een langsrijdende trein met een hoornblazer afgebeeld. Aan de horizon is links de watertoren aan de Lauwerhof zichtbaar. Rechts van de watertoren staat de Domtoren. Midden aan de onderzijde staat de natuurkundige formule van het dopplereffect.
“Buys Ballot” is geschilderd door zeven schilders van De Strakke Hand. Het schilderen vergde zeven dagen. De schildering is aangebracht op de gevel van een woning aan het Maliebaanspoor.
Op 19 oktober 2019 is “Buys Ballot” onthuld door Jan Hendrikus Cornelis van Zanen (Purmerend, 4 september 1961), burgemeester van Utrecht.
Bronnen:
– DUIC, 19 oktober 2019
– https://www.knmi.nl/over-het-knmi/nieuws/doppler-experiment-buys-ballot-160-jaar-geleden
→ Utrechtse muurformules
→ DE STRAKKE HAND
“MUURFORMULES”
In 2015 kwamen Sense Jan van der Molen en Ivo van Vulpen, natuurkundigen, werkzaam in Leiden, op het idee om op gevels in Leiden wetenschappelijke formules aan te brengen. Op die manier konden baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen die in Leiden waren gedaan en die uit het gezichtsveld waren verdwenen, onder de aandacht worden gebracht. Deze schilderingen worden “muurformules” genoemd. De acht muurformules die in Leiden zijn geschilderd, tonen wetenschappelijke formules, geschreven door onder andere Albert Einstein en Christiaan Huygens.
In 2018 raakten Sander Kempkes en Ingmar Swart, natuurkundigen, werkzaam in Utrecht, geïnspireerd door wat in Leiden gaande was en wilden zij op een soortgelijke manier aandacht besteden aan baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen die in Utrecht waren gedaan. Voor de uitvoering van hun ideeën benaderden zij De Strakke Hand.
De opdrachtgevers / initiators voorzien De Strakke Hand van informatie die nodig is om een muurformule te ontwerpen, zoals de naam van de wetenschapper, de naam van het onderzoek en de wetenschappelijke formule, en hun achterliggende idee. De Strakke Hand zoekt de gevel uit waarop de muurformule zal worden aangebracht en maakt op grond van de architectuur van de gevel en de aangeleverde informatie een ontwerp, waarin zij de vrije hand hebben.
De Utrechtse muurformules zijn anders van opzet dan de muurformules in Leiden. De Utrechtse muurformules tonen scenes met daarin de wetenschappers en de wetenschappelijke formules die zij geschreven hebben.
De Strakke Hand heeft in Utrecht naast “Prof. Buys Ballot onderzoekt het dopplereffect” de volgende muurformules geschilderd:
– Dr. Bleeker produceert de fasecontrastmicroscoop (Strosteeg 4b)
– Prof. Donders onderzoekt het oog (Wijde Begijnestraat 1)
– Prof. van ‘t Hoff onderzoekt stereochemie (Ganzenmarkt 26)
– Prof. Ornstein onderzoekt de toevalsbeweging (Oosterkade 30)
Bronnen:
– https://commons.wikimedia.org
– https://destrakkehand.nl/portfolio
– https://muurformules.sites.uu.nl
– https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_muurformules_in_Leiden
– https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_muurformules_in_Utrecht
– https://www.linkedin.com/posts/sander-kempkes