Beeldhouwer: Theo van der Nahmer
Materiaal: tufsteen
Eén van deze reliëfs draagt de registernaam “Boerenleven”
Voorgevel kantoor Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank, St.-Jacobsstraat 30, Utrecht (1956-1986)
kantoorgebouw Raiffeisen-Bank, St Jacobsstraat 30, Utrecht (foto: 3 mei 1956)
de gevelsteen die was geplaatst aan de linkerzijde van het kantoorgebouw, ter hoogte van de tweede verdieping
(foto: Utrechts Nieuwsblad, 26 september 1985)
de gevelsteen die was geplaatst aan de rechterzijde van het kantoorgebouw (foto: archief RABO-bank)
rechts op de foto: Merrie met veulen (Pieter d’Hont, 29 maart 1971)
ONTSTAANSGESCHIEDENIS EN LOTGEVALLEN
Voor het kantoor van de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank heeft Theo van der Nahmer Twaalf Dierenriem-reliëfs vervaardigd en twee gevelstenen: “De overvloed” en “De welvaart”.(1) Al deze versieringen waren aan de voorzijde van het kantoorgebouw geplaatst. Eén van de gevelstenen was ter hoogte van de tweede verdieping geplaatst. De andere gevelsteen was aan de rechterzijde van het kantoorgebouw geplaatst, naast de omlijsting van de ramen op de begane grond.
Het kantoor van de Raiffeisenbank is op 9 mei 1957 geopend.
In 1986 nam de Raiffeisen-Bank (inmiddels: Rabobank) een nieuw kantoor aan de Croeselaan in Utrecht in gebruik. Het kantoor aan de St.-Jacobsstraat werd gesloopt ten behoeve van de bouw van een kantoor voor de Kamer van Koophandel. De Dierenriem-reliëfs kregen in 1986 in het kader van stadsvernieuwing een plek in muren in nabijliggende straten in Utrecht.
De in deze fotoreportage geplaatste foto maakt deel uit van de collectie van Het Utrechts Archief en is gepubliceerd in het artikel NA SLOOP HOOFDKANTOOR IN JACOBSSTRAAT – RABO-beelden blijven gespaard (Bert van den Hoed, Utrechts Nieuwsblad, 26 september 1985, foto’s: Michael Kooren). Op deze foto is goed te zien dat de gevelsteen uit twee delen bestaat. Op het linkerdeel is een rund en een boom uitgebeeld, op het rechterdeel een zittend mensfiguur. Het onderschrift bij de foto luidde: DE GEVELSTEEN “Overvloed”, gemaakt door Th. van de Nahmer, dat mogelijk in een van de opgeknapte huizen van Wijk C zal worden verwerkt. Deze gevelsteen en de andere gevelsteen die Theo van der Nahmer had vervaardigd, zijn nog steeds in opslag.
VERWARRING
In Theo van der Nahmer – Begeleid door de muze (Voorburg, 2002) staan geen foto’s van de gevelstenen en de Dierenriem-reliëfs. In de biografie in dit boek zijn ze niet ter sprake gebracht. In het overzicht “Reliëfs” is bij het jaartal 1952/53 vermeld: Gevelsteen Boerenleven, tufsteen, Utrecht, Raiffeisenbank en Reliëfs met tekens van de Dierenriem, Utrecht, Raiffeisenbank.(2)
Het overzicht doet het voorkomen alsof Theo van der Nahmer voor de Raiffeisen-Bank slechts één gevelsteen heeft vervaardigd, “Boerenleven” genaamd. Echter, uit alle publicaties ten tijde van de opening van het nieuwe kantoorgebouw van de Raiffeisen-Bank blijkt dat hij er twee heeft vervaardigd, “De overvloed” en “De welvaart” uitbeeldend. Het overzicht in het boek over Theo van der Nahmer is op dit punt niet volledig (één gevelsteen in plaats van twee) en bevat een afwijkende naam (“Boerenleven”). In de koptekst van deze fotoreportage is de naam “Boerenleven” dan ook vermeld als registernaam.
Het artikel NA SLOOP HOOFDKANTOOR IN JACOBSSTRAAT – RABO-beelden blijven gespaard, geschreven ter gelegenheid van de op handen zijnde sloop van het kantoorgebouw, was geïllustreerd met een foto van het kantoorgebouw, een foto van de gevelsteen “De overvloed”, foto’s van de twee beelden die Albert Termote had vervaardigd en een foto van de sluitsteen van de versiering van de hoofdingang van het kantoorgebouw. Het bijschrift bij de foto van de sluitsteen luidde: EEN FRAGMENT van “De Welvaart” op de sierlijst boven de hoofdingang van het oude hoofdkantoor. Dit bijschrift is niet juist. “De Welvaart” is niet de naam van de sluitsteen maar de naam van de gevelsteen aan de rechterkant van het kantoorgebouw, tenminste, als het bijschrift bij de foto van de andere gevelsteen qua naamgeving juist is.
Het archief van de Rabobank, waarin het archief van de Raiffeisen-Bank is opgenomen, bevat weinig documentatie over de kunstwerken. Er is geen bouwdossier of correspondentie met kunstenaars of architect aanwezig en de notulen van het bestuur geven weinig exacte informatie. De foto’s van de gevelsteen rechts op het kantoorgebouw die deel uitmaken van het archief van de Rabobank, zijn niet duidelijk genoeg om te zien of dat wat deze gevelsteen uitbeeldt, als “De welvaart” kan worden bestempeld.(3) Zodoende wordt in deze fotoreportage in het midden gelaten welke gevelsteen de naam “De overvloed” en welke gevelsteen de naam “De welvaart” draagt.
Het gevolg van het foutieve bijschrift bij de foto van de sluitsteen in NA SLOOP HOOFDKANTOOR IN JACOBSSTRAAT – RABO-beelden blijven gespaard was dat de conclusie kon worden getrokken dat de sluitsteen vervaardigd was door Theo van der Nahmer. Voor zover ik heb kunnen nagaan, is dit niet het geval. De sluitsteen is, net als de reliëfs van versiering van de hoofdingang, vervaardigd door Gerarda Rueter.(4)
Noten
(1) Algemeen Handelsblad, 4 mei 1957, De Tijd, 4 mei 1957, folder Raiffeisen-Bank, 1961, p.4
(2) Theo van der Nahmer – Begeleid door de muze (Voorburg, 2002), p.46.
(3) Correspondentie J. van der Meer – TWM van Berkel
(4) Gerarda Rueter: “Versiering hoofdingang Raiffeisen-Bank” (Utrecht)
Met dank aan:
– Michael Kooren
– J. van der Meer, hoofd Bedrijfshistorie, Rabobank
Theo van der Nahmer is een van de beeldend kunstenaars geweest die beeldhouwwerken heeft vervaardigd voor het kantoor van de Coöperatieve Centrale Raiffeisen-Bank aan de St Jacobsstraat in Utrecht. De andere kunstenaars waren Albert Termote (De betrouwbaarheid en De voorzichtigheid) en Gerarda Rueter (Versiering hoofdingang Raiffeisen-Bank).