Fietstocht door de bebouwde kom van Ede, Wageningen, Renkum, Heelsum, Doorwerth en Oosterbeek, door de Veluwezoom en langs de oever van de Nederrijn. In Wageningen scheert de route langs de Havenstraat, waar Jits Bakker op 5 juni 2014 is overleden. In Renkum voert de route over de Waterweg, waar hij op 6 juli 1937 is geboren. In Heelsum voert de route langs het kerkhof van de Hervormde Gemeente Heelsum-Kievitsdel, waar hij op 12 juni 2014 is begraven. In Oosterbeek voert de route langs de Algemene Begraafplaats Zuid, waar zijn moeder is begraven.
Lengte: ca. 49 kilometer.
Kunstwerken van Jits Bakker. De kunstwerken staan voor het merendeel langs de openbare weg.
Vertrek- en aankomstpunt: NS-station Ede-Wageningen.
Routekaart: https://www.route.nl; de route is geregistreerd onder nummer 787622.
BEELDEN EN BEELDENGROEPEN
Vanaf het NS-station in Ede-Wageningen zult u de volgende beelden en beeldengroepen zien en een schilderij:
Wageningen
♦ Markt 1, achterzijde Grote Kerk: Fly away Love and Peace
♦ Gemeentehuis, Markt 22, binnen (open: maandag-vrijdag tijdens kantooruren): Icarus en Daedalus, Maria Magdalena, Moeder & kind en Nureyev
Renkum
♦ restaurant Campman, Hartenseweg 23, binnen: schilderij Wageningen
♦ Dorpsplein: Troubadour
Heelsum
♦ Begraafplaats Heelsum/Kievitsdel, Koninginnelaan 24: graf van Jits Bakker met het beeld “The circle of life” en op de steen een portret van Jits Bakker
Doorwerth
♦ Kasteel Doorwerth, Fonteinallee 2B, binnenplaats: Leda en de zwaan
♦ Kasteel Doorwerth, Fonteinallee 2B, binnentuin: Zeus en de nimfen
Oosterbeek
♦ Tuin “De Lage Oorsprong”, Van Borsselenweg 36 (half april-eind september, woe-, za- en zo-middag, entreeprijs): Paradise Gardens
♦ Airborne Museum, Utrechtseweg 232, buiten: Airborne parachutist, The Guardian en We’ll meet again
♦ Gemeentehuis, Generaal Urquhartlaan 4 (ma-do 08.30-17.00 u, vr 08.30-12.00 uur): Europa, De Parachutist, Het debat en Zwanenmeer-Danspaar
♦ Algemene begraafplaats Zuid, Van Limburg Stirumweg 35: Opstanding (graf van moeder Jits Bakker) NB: sinds 3 juli 2018 gestolen
“FIETS DOOR HET LEVEN VAN JITS BAKKER” (Renkum, 2009)
De fietstocht Beelden van Jits Bakker langs de Nederrijn is een herziene, bewegwijzerde versie van Fiets door het leven van Jits Bakker, een uit augustus 2009 daterende, in onbruik geraakte, niet-bewegwijzerde fiets- en autoroute langs beelden van Jits Bakker in en rond Doorwerth, Heelsum, Oosterbeek, Renkum en Wolfheze.
Het idee voor een fietstocht in Renkum en omgeving met beelden van Jits Bakker als thema was afkomstig van Egbert Reerink en Mariëlle Kempen, de eigenaren van tuin De Lage Oorsprong, als blijk van dank voor de plaatsing in hun tuin van een wit gepatineerde variant van het door Jits Bakker vervaardigde Paradise Gardens. In 2004, toen zij woonachtig waren in de tuinmanswoning van De Lage Oorsprong, maakten zij plannen om de tuin, die na de slag om Arnhem in september 1944 in verval was geraakt, in ere te herstellen. De gerestaureerde tuin werd op 13 mei 2008 officieel geopend. Op zoek naar een kunstenaar die er beelden voor zou kunnen vervaardigen, kwamen zij in contact met Jits Bakker. Bakker, getroffen door de sfeer in de tuin en de schoonheid ervan, vervaardigde drie beelden: “Miles”, “Sundancer” en de wit gepatineerde bronzen variant van “Paradise Gardens” die op 27 juni 2009 werd onthuld, voorafgaand aan het twee dagen durende Feest der Zintuigen. Van deze drie beelden is “Paradise Gardens” als enige nog aanwezig.
De brochure bij de fiets- en autoroute Fiets door het leven van Jits Bakker is tot stand gekomen door samenwerking tussen tuin De Lage Oorsprong, het Provinciaal JitsArt Museum in De Bilt en Regio VVV Veluwe & Vallei in Ede. De vormgeving en uitvoering lag in handen van Jorieke Klein Leetink Reclamebureau (Ede). Op de omslag is de handtekening van Jits Bakker afgebeeld zoals die op veel van zijn beelden en beeldengroepen staat. Op de achtergrond is de door hem vervaardigde beeldengroep “Tourrenners” afgebeeld die op 7 augustus 2003 onder de naam “o’ciclista” in Loulé, Algarve (Portugal) is geplaatst.
Fiets door het leven van Jits Bakker verscheen op 8 augustus 2009; de eerste oplage bedroeg 2500 exemplaren.
In Fiets door het leven van Jits Bakker is aan de hand van de beelden, beeldengroepen en doorkomstplaatsen aandacht besteed aan tal van facetten uit het persoonlijk leven van Jits Bakker en zijn leven als beeldend kunstenaar, waarbij hij regelmatig zelf aan het woord komt. De inmiddels uitverkochte brochure is geïllustreerd met zwart/wit familiefoto’s en kleurenfoto’s van beelden, beeldengroepen, schilderijen en tekeningen die hij heeft vervaardigd.
JITS BAKKER OVER DE VELUWEZOOM
Renkum en omgeving is niet alleen de geboortestreek van Jits Bakker; het is ook het gebied waar hij op latere leeftijd steeds vaker was en waar hij zich thuis voelde. In Fiets door het leven van Jits Bakker schreef hij hierover het volgende:
Wanneer ik door de Veluwezoom loop, word ik overweldigd door een geweldig romantisch gevoel, het rijkste gevoel dat bestaat. De kracht van de natuur, het oergevoel dat deze omgeving oproept, dat is in geen woorden te verklaren. Dáár ligt mijn hart.
Verderop in Fiets door het leven van Jits Bakker schreef hij over zijn bezoeken aan de Veluwezoom:
Hoe ouder je wordt, hoe meer je naar je roots terugtrekt. Nee joh, ik ben geen oude vent, ik ben nog hartstikke jong. Maar ik merk wel dat de Veluwezoom aan me trekt. Vaak neem ik m’n hond en schildersezel mee de natuur in. Samen gaan we op zoek naar werk dat mensenzielen raakt.De weidse uitzichten over de Rijn, de stilte op de heide… er is geen betere plek voor inspiratie dan hier.
ROUTEBESCHRIJVING
Wageningen
Vanaf het NS-station Ede-Wageningen volgt u op de Klinkenbergerweg de verwijsbordjes naar knooppunt 10 en daarna knooppunt 57 (de Klinkenbergerweg gaat over in de Bennekomseweg en de Edeseweg). Knooppunt 12 ligt voorbij het viaduct over de A12. Bij dit knooppunt slaat u rechtsaf. De route loopt hiervandaan om Bennekom heen. U fietst door landelijk gebied met agrarische activiteit.
Bij knooppunt 46 fietst u Wageningen binnen. U volgt de verwijsbordjes naar de knooppunten 45 en 25. Bij knooppunt 25 slaat u linksaf, de Nudestraat in, richting knooppunt 83 (in de Havenstraat, even verderop, heeft Jits Bakker in de laatste jaren van zijn leven een atelier gehad, waarvan niets meer is te zien).
Fietsend op de Nudestraat, slaat u bij een straat, genaamd Emmapark, rechtsaf om daarna linksaf de Niemeijerstraat in te slaan. U rijdt door tot u aan uw linkerzijde de Markt ziet. Bij de achterzijde van de Grote Kerk staat het beeld Fly away, Love and Peace, onthuld op 5 juli 2013 ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van Wageningen. Jits Bakker heeft er drie jaar aan gewerkt. De top wordt gevormd door een staande vrouw, met aan haar linkerhand twee wegvliegende vogels die symbolen zijn van enerzijds het uitdragen van kennis en anderzijds de vrede die in Wageningen in 1945 getekend is. Halfweg het beeld is het hoofd van Jits te zien, dat neerkijkt op een vrouw. De kleine figuren onderaan het beeld symboliseren de alledaagse bezigheden in Wageningen waaronder landbouw, veeteelt en muziek. Op een plaquette op de betonnen sokkel is de symboliek van het beeld uitgelegd in het Nederlands en in het Engels.
Links in de publiekshal van het gemeentehuis (Markt 22) staan, op houten sokkels, vier beelden van Jits Bakker: Icarus en Daedalus, Maria Magdalena, Moeder & kind en Nureyev. Het gemeentehuis is op werkdagen geopend, in het weekend en op feestdagen is het gesloten.
Renkum
Nadat u op de Markt hebt rondgekeken en in het gemeentehuis de beelden van Jits hebt bewonderd, stapt u weer op de fiets en rijdt u terug naar de Niemeijerstraat om daarvandaan naar knooppunt 83 te fietsen. Knooppunt 83 ligt bij de oever van de Nederrijn. U fietst de Veerweg op. Bij knooppunt 61 slaat u linksaf en beklimt “Wageningen Hoog”, de Westbergweg. Een pittig klimmetje. Aan het eind van de Westbergweg slaat u rechtsaf en rijdt u de Generaal Foulkesweg af tot aan de rotonde met de Ritzema Bosweg. U volgt de verwijsbordjes naar knooppunt 80. Daarvandaan volgt u de verwijsbordjes naar knooppunt 97.
Links op de Hartenseweg bevindt zich Restaurant Campman. Op het grote terras is het heerlijk toeven. In de grote zaal hangt aan de rechtermuur het door Jits Bakker vervaardigde schilderij Wageningen met daarop het Lexkesveer, de verbinding tussen Wageningen en Randwijk. Het schilderij is in 2012 door Jits Bakker aan restaurant Campman geschonken ter gelegenheid van de heropening van het restaurant na een verwoestende brand in 2011.
U fietst door naar knooppunt 97 en daarna knooppunt 11. U bevindt zich nu op de Waterweg, waar het geboortehuis van Jits Bakker heeft gestaan. Na de slag om Arnhem (september 1944) trok de moeder van Jits Bakker met haar kinderen, waaronder Jits, naar Friesland, waar zij tot aan het einde van de oorlog bleven wonen. De vader van Jits werd opgepakt door de Duitsers en in kamp Vught gefusilleerd. Door de gevechtshandelingen raakte het ouderlijk huis zwaar beschadigd. Na de oorlog is het dan ook gesloopt.
U volgt de verwijsbordjes naar knooppunt 2 op het Dorpsplein. Hier staat het beeld Troubadour. Het beeld is onthuld in 2001. In “Fiets door het leven van Jits Bakker” (Renkum, 2009) heeft Jits geschreven dat dit beeld op zijn eigen leven geënt was. Hij voelde zich, zo schreef hij, een zwerver, een troubadour.
Heelsum
Vanaf knooppunt 2 fietst u in oostelijke richting over de Utrechtseweg. Bij knooppunt 8 slaat u rechtsaf en komt op de Kerkweg, die overgaat in de Koninginnelaan. Links van u staat, hoog op een heuvel, het kerkgebouw van de Hervormde Gemeente Heelsum-Kievitsdel.
Links van de kerk is de ingang van de Kerkelijke Begraafplaats Doorwerth. De begraafplaats strekt zich uit achter de kerk. Hier is Jits Bakker op 12 juni 2014 begraven.
Het graf van Jits Bakker, aangelegd door zijn zoons, is gesierd met het bronzen beeld “The circle of life”. Op de grafsteen is een portret van Jits Bakker aangebracht en een plaquette met daarop zijn naam, geboortedatum, overlijdensdatum en één van zijn motto’s: Onderzoek alles maar behoudt het goede.
Doorwerth
U fietst verder over de Koninginnelaan. Nadat u via de Fonteinallee onder de A50 door bent gereden, fietst u aan de andere kant van de A50 verder tot aan knooppunt 9. Daar slaat u rechtsaf en fietst u de Fonteinallee af totdat u bij kasteel Doorwerth komt.
In de ommuurde binnenplaats annex terras van het kasteel staat, rechts van de ingang, het bronzen beeld Leda en de zwaan, dat een tafereel uit de Griekse mythologie uitbeeldt. In Amersfoort en Beeldenpark Jits Bakker staan varianten van dit beeld. Rechts van de binnenplaats, in de tuin, staat het bronzen beeld Zeus en de nimfen, dat eveneens een tafereel uit de Griekse mythologie uitbeeldt. De Griekse mythologie was een van Jits Bakkers geliefde thema’s.
Oosterbeek
Vanuit Kasteel Doorwerth rijdt u terug en gaat u rechtsaf, de Fonteinallee op richting Oosterbeek. Rechts van u ziet u de Nederrijn. Links van u de met bomen begroeide stuwwallen die tijdens de ijstijd zijn ontstaan.
Bij knooppunt 53 rijdt u de Veerweg op. U steekt de Benedendorpseweg over en fietst rechtdoor, de Van Borsselenweg op. Een pittig klimmetje, zonder knooppunt-verwijsbordjes. Aan de top bevindt zich rechts van u tuin De Lage Oorsprong. Hierin staat het wit gepatineerde bronzen beeld Paradise Gardens. Dit beeld is hier geplaatst in 2009, het jaar waarin de (onbewegwijzerde) fiets- en autoroute “Fiets door het leven van Jits Bakker” werd geopend. De tocht die u nu rijdt, is een herziene versie ervan, onder gebruikmaking van het landelijk fietsknooppuntennetwerk. In Beeldenpark Jits Bakker staat een zwarte bronzen uitvoering van “Paradise Gardens”. Tuin De Lage Oorsprong is geopend van half april tot eind september. Er is entree verschuldigd.
Voorbij tuin De Lage Oorsprong voert de route rechtsaf door bosgebied naar het Airborne Museum over smalle, kronkelende, deinende fietspaden. Mocht dit te pittig zijn, dan kunt u op de Van Borsselenweg blijven en aan het einde rechtsaf over de Utrechtseweg naar het Airborne Museum fietsen.
Op het terrein om het Airborne Museum, dat vrij toegankelijk is, staan drie beelden van Jits Bakker, alle verwijzend naar de Tweede Wereldoorlog. Dichtbij de Utrechtseweg staat het metershoge beeld We’ll meet again, dat een landende parachutist uitbeeldt die door de uitzinnige bevolking wordt opgevangen als bevrijder. Het beeld is een eerbetoon van Jits Bakker aan de veteranen die hebben deelgenomen aan Operatie Market Garden in september 1944. Meer achterin, in het grasveld links, staat op een sokkel het kleine beeld Airborne parachutist, dat er eveneens naar verwijst. Achterin, op het terras tegenover het museum, staat het metershoge beeld The Guardian. Dit beeld is, evenals de “Airborne parachutist”, onthuld op 20 september 2009 tijdens de officiële heropening van het Airborne Museum, in het bijzijn van veteranen. Op die datum vond ook de 65e herdenking van de Slag om Arnhem plaats. Jits Bakker heeft over “The Guardian” geschreven dat het gezien kan worden als een engel die de mens mee naar boven begeleidt of een engel die met haar vleugels bescherming biedt en hoop geeft.
U vervolgt de fietstocht over de Utrechtseweg totdat u voorbij knooppunt 38 links van u het raadhuis ziet. U slaat linksaf, de Pastoor Bruggemanlaan in. Dit deel van de route heeft geen verwijsbordjes. De ingang van het raadhuis is aan de achterzijde van het raadhuisgebouw. In de hal staan de beelden Europa en Zwanenmeer-Danspaar. Naast de receptie hangt een stolp met daarin een kleine uitvoering van de Parachutist. Even verderop, rechts, staat het bronzen beeld Het debat. Het raadhuis is op werkdagen geopend. Terzijde: in Beeldenpark Jits Bakker staat een marmeren uitvoering van “Europa”, in De Bilt staat een grote bronzen uitvoering ervan en in Beeldenpark Jits Bakker en Utrecht staan varianten van “Het debat”.
U rijdt verder over de Pastoor Bruggemanlaan en gaat linksaf, de Generaal Urquhartlaan in. Die rijdt u uit tot aan de driesprong met de Dennenkampweg. Op de driesprong slaat u linksaf en daarna direct rechtsaf, de Stationsweg op. richting knooppunt 44. Voorbij het viaduct over het spoor slaat u rechtsaf en fietst u over de Van Limburg Stirumweg naar de Algemene Begraafplaats Zuid, schuin tegenover de Oorlogsgraven van het Gemenebest. Op de Algemene Begraafplaats Zuid is in 1989 de moeder van Jits Bakker begraven, Jannigje Bakker-Penraad. Het graf is sinds 2011 een gemeentelijk monument. Het beeld Opstanding op de grafsteen is in juli 2018 gestolen. De grafsteen ligt er nog.
U fietst terug naar de Stationsweg. Bij knooppunt 44, direct na het viaduct over het spoor, slaat u rechtsaf en fietst u evenwijdig aan het spoor langs onder andere de Bilderbergse bossen naar het NS-station Ede-Wageningen, het eindpunt van deze tocht.
routekaart “Beelden van Jits Bakker langs de Nederrijn”