Fietstocht door Montfoort, Oudewater, Lopik, en IJsselstein.
Lengte: ca. 47 kilometer.
Kunstwerken van onder andere Margriet Barends, Toon Grassens en Tine van de Weyer. De kunstwerken staan langs de openbare weg.
Vertrek- en aankomstpunt: TOP Marnemoende.
Routekaart: https://www.route.nl; de route is geregistreerd onder nummer 345068.
BEELDEN IN BEELD
Vandaag de derde poging om dit rondje te fietsen. Eerdere pogingen deze week strandden op regen, hagel en een pittige westenwind waardoor ik nog geen deuk in een pakje boter kon fietsen. Er stond vrijwel geen wind en de lage temperatuur voelde niet koud aan. Na de lunch de Zwarte Reus uit de schuur gehaald en vertrokken met een met Appelsien gevulde bidon in de houder en de camera omgord.
Op het reisprogramma stonden voor de verandering eens geen molens. Ook het polderlandschap was geen reisdoel. Ten behoeve van de fotoexpositie Beelden in beeld die ik in Galerie Het Plein van het UMC Utrecht zou gaanhouden, ging ik beelden en beeldengroepen fotograferen. Wikipedia bevat overzichten van beelden, geordend per provincie. Uit die overzichten een aantal beelden gekozen die in het zuidwesten van Utrecht staan en er een route aan vastgeknoopt.
GEWICHT IN DE SCHAAL
Onder een grauwgrijze hemel vertrokken richting TOP (Toeristisch Overstap Punt) Marnemoende, dat als vertrek- en aankomstpunt zou fungeren. De naam “Marnemoende” verwijst naar de Marne (Mearne), een riviertje uit de Romeinse tijd tussen de Hollandsche IJssel en de Oude Rijn (het Toeristisch Overstap Punt bevindt zich in de buurt van de monding van dit riviertje in de Hollandsche IJssel) en naar een gelijknamige middeleeuwse boerderij, die in 2005 in het kader van het Strategisch Groenproject Utrecht-West het veld ruimde voor een jachthaven en een restaurant.
Zoals bij ieder Toeristisch Overstap Punt in deze regio, te herkennen aan de hoge, gespleten groene grashalm, zijn op informatiepanelen wandel-, fiets- en vaarroutes beschreven. De knooppuntfietsroutes hier, tussen de Hollandsche IJssel en de Lek, zijn de Utrechtse Waardenroute (34 km), de Lek-IJsselroute (35 km) en de Weidse Weidenroute (43 km). Stuk voor stuk de moeite waard door het vele landschappelijke schoon en de rust die de polders in alle seizoenen bieden.
Koers gezet naar de in oktober 2006 in gebruik genomen Meerlobrug, een houten fietsbrug die met een lengte van 117 meter bij de ingebruikneming in 2006 de langste houten fietsbrug in Nederland was en dat misschien nog steeds is. De ontwerpers van de brug hadden voor hout gekozen omdat volgens hen de natuurlijke uitstraling ervan het beste zou passen in de landelijke omgeving waar de brug zou worden gelegd.
De Meerlobrug kan wat hebben, getuige de verkeersborden aan weerszijden die aangeven dat de brug gesloten is voor voertuigen of samenstellen van voertuigen met een totaalmassa van meer dan 24 ton. Voor sommige veendijken waarover ik later zou fietsen geldt een maximale totaalmassa van 4 of 15 ton. Een voltallig tourpeloton van zo’n tweehonderd coureurs moet het dus niet wagen te stoppen op de Meerlobrug om van het uitzicht te genieten. Daar is de brug volgens de borden niet tegen bestand. Voor kleinere fietsgezelschappen zijn er geen problemen.
MONTFOORT: “DE HANDREIKING”
Voorbij de Meerlobrug, bij knooppunt 79, rechtsaf, de (naamloze) Achtersloot op, een smalle dijk waaraan vroeger een gelijknamig buurtschap lag. Af en toe venijnige veeroosters. Het wegdek sluit allerminst erop aan zodat het zaak is om rustig te rijden en uit het zadel te gaan om schade aan banden en velgen te voorkomen. De Achtersloot zelf is goed begaanbaar en slingert tussen weilanden door.
De rust op de Achtersloot was van korte duur. “Tringtring!” klonk het achter me. Een oudere dame op een e-bike haalde me in. Een paar minuten later gebeurde hetzelfde. Ik liet me er niet door opjagen.
De Achtersloot komt uit op de splitsing bij het voormalig buurtschap Knollemanshoek. Bij de N228 rechtsaf, de brug over de Hollandsche IJssel over en daarna linksaf, de Slotlaan in, waarlangs aan weerszijden bomen over de laan hellen. Aan het einde van de Slotlaan linksaf richting Montfoort.
In een weide langs de Hollandsche IJssel liepen groepjes schapen en lammeren die van oudsher teken zijn van het op handen zijnde voorjaar. De aanblik was zo mooi dat ik besloot te stoppen en een foto te maken. Uit het weiland klonk waarschuwend geblaat van de ooien die me argwanend aankeken, terwijl ik niet de minste neiging had met fiets en al over het prikkeldraad te stappen om ze eens op te jagen.
Langs het in aanleg zijnde Groengebied Mastwijk gefietst, waar een paar Schotse Hooglanders voorbereidend graaswerk doen. Ik ben benieuwd hoe dit gebied er uiteindelijk uit komt te zien. Volgens persberichten zullen aan de rand ervan een paar villa’s worden gebouwd.
Even verderop een oudere fietser gepasseerd die druk was met handenwrijven en in zijn handen blazen. Zo te zien had hij geen handschoenen bij zich. Arme man.
Bij de driesprong Mastwijkerdijk – Blindeweg linksaf, naar Montfoort. Aldaar geen knooppunten, maar naar het centrum van Montfoort om uit te komen bij het Kasteelplein, dat geflankeerd wordt door het Stadskantoor, een restaurant en een bejaardenhuis. Op een stenen muurtje midden op het plein staat een beeld van twee jongens. Eén van hen trekt de ander omhoog. Het beeld, getiteld: De Handreiking, is een vredesmonument, gemaakt in 1999 door Margriet Barends. Op het muurtje is een plaquette aangebracht met het opschrift: IN ‘T VERLEDEN LIGT HET HEDEN; IN HET NU WAT WORDEN ZAL – BILDERDIJK een citaat uit een werk van Willem Bilderdijk.
Margriet Barends maakt vooral realistische bronzen beelden met als onderwerpen: mens en dier. Aan de Dorpsstraat in Linschoten, aan de oever van de Korte Linschoten, staat een ander beeld van Margriet Barends: De wadende vrouw, vervaardigd in 1999.
WILLESKOP: “DE WILLESKOPPER STIER”
Voorbij het Kasteelplein de parkeerplaats oversteken en dan, na de N228 te zijn overgestoken, rechtsaf het fietspad op dat langs de N228 loopt, richting Oudewater/Gouda. Hier zijn geen knooppunt-verwijsbordjes. Enkele honderden meters na het kruispunt waaraan molen De Valk staat op een restant van een oude stadsmuur, staat het beeld van een stier, die zich over een landkaart buigt. Dit is de De Willeskopper Stier, vervaardigd door Toon Grassens. Op de landkaart staat: GEMEENTE WILLESKOP 01-01-1818 31-12-1988. Het beeld herinnert aan de samenvoeging in 1989 van de gemeenten Willeskop en Montfoort. De inwoners van Willeskop voelden niets voor die samenvoeging. Velen van hen gaven uiting aan hun ongenoegen door aan hun huis een bordje te bevestigen met daarop de afbeelding van een koppige stier. Het beeld van Toon Grassens is onthuld in november 1989 door het toenmalige Montfoortse gemeentebestuur.
De beelden van Toon Grassens staan vooral in Noord-Brabant, onder andere in Gemert, Nistelrode en Grubbenvorst, zijn in het algemeen naturalistisch en kenmerken zich door een hoge mate van detaillering.
BEELDEN IN OUDEWATER
Bij de rotonde met de N204 rechtsaf en over het fietspad langs bedrijventerrein IJsselveld. Bij het schrijven van dit blog was het niet mogelijk om na de brug over de Hollandsche IJssel af te zakken naar knooppunt 97. In plaats daarvan doorgereden tot aan de rotonde bij het bedrijventerrein, de N204 oversteken en dan linksaf, de Waardsedijk op, die een paar honderd meter evenwijdig aan de N204 loopt en dan afbuigt naar Oudewater.
De Waardsedijk is opnieuw geasfalteerd en heeft aan weerszijden virtuele fietsstroken. Geen overbodige luxe; door de week kan er veel landbouwverkeer zijn. Links van de Waardsedijk is er regelmatig zicht op de Hollandsche IJssel, rechts strekken zich de polders uit. Het aloude cope-landschap met haar langgerekte kavels is nog goed te zien.
“NAÏADEN”
Na langs de grote boerderijen van buurtschap Snelrewaard te zijn gereden, kwam ik uit in Oudewater. Links een oorlogskerkhof, daarvoorbij slingert de Waardsedijk zich langs de Grote Gracht, de stadsgracht van Oudewater. In de gracht staan drie door Tine van de Weyer in 1999 vervaardigde beelden: Naïaden (waternimfen), die zich spiegelen in het water van de gracht. Op haar website heeft Tine van de Weyer over deze beeldengroep geschreven dat de spiegelingen van de Naïaden in het water hun alter ego zijn en dat het kunstwerk als geheel (de beelden én hun spiegeling) een dubbele wereld laat zien. De beelden laten de werkelijkheid zien en het tastbare leven, hun spiegeling in het water symboliseert de herinnering en de onaantastbare dood.
Met haar sculpturen wil Tine van de Weyer invulling geven aan de plek waar ze geplaatst worden. Op een plaquette aan de oever van de gracht is te lezen dat de Naïaden in zekere zin verwant zijn aan de heksen waardoor Oudewater zo bekend is.
Terwijl ik foto’s nam van de Naïaden, kwam een meerkoet aangezwommen, die aan de voet van één van de Naïaden een nest had gebouwd, een plaats van nieuw leven.
“MONUMENT VOOR HERMAN DE MAN” (“BOERENFAMILIE”)
De Leeuweringerstraat in. Geen knooppuntverwijsborden volgen. Na enkele meters staat, tegenover de Waag, een bronzen beeldengroep van een man, vrouw en kinderen, gezeten op een bank. Het jongetje leest een boek, het meisje heeft zich pontificaal omgedraaid, de vrouw heeft een baby in haar armen en naast haar slaapt een kind. Deze beeldengroep, vervaardigd door Ineke van Dijk, staat bekend onder de naam Boerenfamilie. Het is een monument ter ere van Herman de Man, geboren in de Lopikerwaard en schrijver van vele streekromans waaronder de roman “Het Wassende Water”, die zich in de Lopikerwaard afspeelt. Rechts naast het beeld is er een plaquette met de tekst: … EEN ZOEKER NAAR HET HART VAN MENSEN DIE IN HET HART VAN HOLLAND LEVEN – HERMAN DE MAN 1898-1946 – AANGEBODEN DOOR DE STICHTING HERMAN DE MAN – UITGEVOERD DOOR INEKE VAN DIJK 2 APRIL 1977.
Ineke van Dijk heeft zich in de loop der jaren gespecialiseerd in onderwerpen als mens en dier, zo blijkt uit haar website, en brengt haar gevoelens tot uiting in wat zij een geabstraheerd realisme noemt.
“NASREDDIN HODJA”
Een paar meter terug fietsen (tenzij u op de markt bij een van de eetgelegenheden aldaar wat op verhaal wil komen) en dan de wegwijzers naar Polsbroekerdam volgen. Eenmaal aangekomen op de N228, de verwijsbordjes naar knooppunt 54 volgen.
De Damweg voert door het vlakke polderland tussen Oudewater en Polsbroekerdam. De lucht klaarde meer en meer op. Het werd zowaar zonnig! Genietend van het fantastische uitzicht links en rechts schrok ik van een suizend geluid achter me, alsof eenof meer aanstormende fietsers onderuit gingen. Het bleek een zwaan te zijn die in de sloot rechts van mij zijn landing uitvoerde.
Aan het einde van het eerste deel van de Damweg staat op een vlonder het beeld Nasreddin Hodja, een bebaarde Turkse imam, gezeten voor een pot, met een lepel in zijn rechterhand. Nasreddin Hodja heeft als bijnaam: de Grootmeester van de Lach. Hij leefde in de middeleeuwen en bekendheid geniet door de verhalen die om zijn persoon heen geweven zijn.
Nasreddin Hodja staat op het terrein van de zuivelboerderij van de familie Hoogenboom. Op deze zuivelboerderij wordt Turkse yoghurt geproduceerd. In 1986 werd de familiefoto die op de verpakking van deze yoghurt stond, vervangen door een afbeelding van Nasreddin Hodja. In de jaren erna vond de yoghurt gretig aftrek bij de Turkse gemeenschap. Als dank schonk zij de familie Hoogenboom in 2010 het standbeeld, met de hoop dat het niet alleen een herinnering zou zijn, maar ook een bijdrage aan de tolerantie.
LOPIK: “MEISJE MET HOND”
Door naar Polsbroekerdam. De Damweg buigt even naar links en na een paar honderd meter weer naar rechts. In de sloot langs het dwarse stuk stond een grote zilverreiger, dichtbij genoeg voor een foto. Ik nam er de moeite niet voor want bij mijn naderen steeg de vogel, zoals vele van zijn soortgenoten doen als ik aan kom rijden, op om in de verte een heenkomen te zoeken.
Links van de Damweg krioelde het van scholeksters die in het weiland naar voedsel op zoek waren. Boven mij vloog een zwerm vogels die ik niet goed kon herkennen. Scholeksters, ook?
In de omgeving van Polsbroekerdam ziet het eruit als lang geleden: oude woonhuizen en boerderijen. De watertoren is een markant punt in het zo vlakke land.
Aan het einde van de Damweg de Lopikerwetering oversteken en linksaf, de Wielsekade op richting knooppunt 55. Bij de Rolafweg Noord rechtsaf richting het Raadhuisplein. Aan de rand van het Raadhuisplein staat een beeldengroep van een meisje met een hond, in 1984 vervaardigd door Marijke A. Deege, de weduwe van Marcus Ravenswaaij die eveneens beeldhouwer was en onder andere het beeld De kersenplukker heeft vervaardigd, dat in Ameide staat.
De beeldengroep “Meisje met hond” is vervaardigd in opdracht van het gemeentebestuur van Lopik.
De sculpturen van Marijke A. Deege kenmerken zich door ritme en intimiteit. Haar werken worden gekarakteriseerd als aangrijpende werkstukken die de toeschouwer willen meenemen in een poëtische bewogenheid.
In tal van plaatsen in Nederland staan beelden van Marijke A. Deege: Houten, Ermelo, Winschoten en Zuidwolde, om er maar eens een paar te noemen. Behalve bronzen beelden vervaardigt zij ook beelden uit hout, polyester en terracotta.
HET OUDE LAND VAN JAARSVELD
De route voert, onder de M.A. Reinaldaweg (N210) door, richting knooppunt 87 over de Rolafweg Zuid langs de banen van een tennisvereniging. Vlak voordat de Rolafweg de Lekdijk bereikt, voert de route eigenlijk linksaf, de Oudeslootseweg op. Het is echter de moeite waard om de klim naar de Lekdijk te fietsen en eenmaal boven te genieten van het uitzicht over de rivier.
Rechts van de Rolafweg Zuid staat het bouwvallige restant van een waterafvloed, waarlangs in vroeger tijden molens het overtollige polderwater uitmaalden. Aan de oever van de Lek is nog een molenrestant, vandaag zichtbaar vanuit de verte want fietsschoenen hebben niet de eigenschap waterdicht te zijn. Onvoorstelbaar trouwens dat een poldermolen pal aan een rivieroever heeft gestaan.
Omkeren en afdalen naar de Oudeslootseweg om de route te vervolgen. Het bouwland hier ligt hoger dan de polders elders. Er is akkerbouw in plaats van veeteelt en de weg slingert, in tegenstelling tot de rechte wegen door de polders. We hebben hier te maken met een gebied dat in de achtste eeuw ontgonnen werd en veilig werd gesteld door een dijkje, waarop later de Oudeslootseweg werd aangelegd. Ontginning van aangrenzende grond leidde tot forse inklinking, waardoor de ontstane polders lager kwamen te liggen. De slechte waterafvoer had als gevolg dat in die polders alleen veeteelt mogelijk was. In de door de waterkering beschermde akkers is daarentegen een variëteit aan landbouw: erwten, aardappelen en voerderbieten. De aanblik van de akkers wisselt door de jaargetijden heen. In dit jaargetijde zijn ze nog kaal.
Na de Oudeslootseweg voert de route over de Veldensteinlaan door de dorpskern van Jaarsveld met links aan de S.L. van Alterenlaan zicht op het Huis te Jaarsveld, gebouwd in 1760 in opdracht van een kleinzoon van raadspensionaris Johan de Witt. Het Huis te Jaarsveld bevindt zich enkele honderden meters van de plek waar in de veertiende eeuw een kasteel heeft gestaan, Veldenstein genaamd, en staat er prachtig bij.
IJSSELSTEIN: “FULCO DE MINSTREEL”
Na Huis te Jaarsveld voert de route over de Lekdijk Oost om bij Uitweg deze dijk weer te verlaten. De Uitweg op, vervolgens de Sluisweg in en daarna rechtsaf, de smalle Batuwseweg op richting Lopikerkapel. De Lopikerwetering volgend tot aan de Biezendijk en dan langs de nieuwbouw naar het centrum van IJsselstein.
Nabij de Visbrug over de Schuttersgracht staat het beeld Fulco de Minstreel, vervaardigd door Peter Siccama en Martijn Vergouw. Fulco was een romanfiguur: de hoofdpersoon in een jeugdroman van C. Johan Kievit. Fulco was schildknaap van Heer Gijsbrecht van IJsselstein. Toen deze gevangen werd genomen op verdenking van medeplichtigheid aan de moord op Floris V, vermomde Fulco, die goed kon zingen, zich als minstreel. Samen met andere soldaten voerde hij de wacht van kasteel Dordrecht, waar Heer Gijsbrecht gevangen werd gehouden, dronken. Hij stal vervolgens de sleutel van de kerker waarin zijn heer was opgesloten en bevrijdde hem. Als dank werd hij in 1297 tot ridder geslagen en tot kasteelheer van slot Heukelom benoemd, stamburcht van de Van Arkels, de ouders van Gijsbrechts echtgenote Bertha.
“Fulco de Minstreel” is vervaardigd in opdracht van de Rabobank en is onthuld in 1980. Op een plaquette op het voetstuk staat een vierregelig vers: FULCO 1279-1363 DE OUDE STAD VAN IJSSELSTEIN LAAT HIER JOUW MOED EN DADEN FEL JOUW LIEDEREN EN SNARENSPEL IN BRONS EN STEEN VEREEUWIGD ZIJN.
EN WEER GEVLOGEN…!
Via Eiteren naar Achtersloot richting TOP Marnemoende. Het liep tegen zes uur en het had niet veel gescheeld of ik had me in IJsselstein bij een van de frites-tenten tegoed gedaan aan een hartige snack, in navolging van jong en oud die er wandelden en boodschappen deden.
Fietsend over de Achtersloot, ontwaarde ik rechts van mij, in het weiland, een grote zilverreiger. Ver weg genoeg, dacht ik. Genoeg licht voor een foto. Dat viel tegen! Terwijl ik zo geruisloos mogelijk remde steeg de vogel op en vloog hij weg, buiten het zicht van mijn camera. Eens komt de dag dat het me lukt hem van dichtbij te fotograferen! Dat het vandaag voor de tweede keer niet was gelukt, deed echter niets af aan het plezier dat ik had tijdens de rit en het moois dat ik onderweg had gezien.
De Meern, 26 februari 2016
routekaartje “Bronzen beelden in Zuidwest Utrecht”